Armia Krajowa była największą podziemną armią w okupowanej Europie podczas II wojny światowej. Powstała w 1942 roku z połączenia kilku konspiracyjnych organizacji wojskowych i podporządkowana została rządowi RP na uchodźstwie. Jej celem była walka o wyzwolenie kraju spod okupacji niemieckiej. W swoich szeregach zgromadziła około 400 tysięcy zaprzysiężonych żołnierzy. Kulminacją działań AK było Powstanie Warszawskie w 1944 roku. Po wojnie żołnierze AK byli prześladowani przez władze komunistyczne.
Powstanie Armii Krajowej
Armia Krajowa powstała 14 lutego 1942 roku, kiedy to generał Władysław Sikorski wydał rozkaz o przekształceniu Związku Walki Zbrojnej w nową organizację wojskową podległą rządowi polskiemu na uchodźstwie. Nowa nazwa miała podkreślać, że AK stanowi część regularnych Sił Zbrojnych RP.
Genezą AK była utworzona we wrześniu 1939 roku Służba Zwycięstwu Polski, zrzeszająca konspiracyjne organizacje wojskowe. W 1940 roku przekształcono ją w ZWZ, a dwa lata później w AK. W jej skład weszło około 200 mniejszych organizacji podziemnych działających zarówno pod okupacją niemiecką, jak i sowiecką.
Celem AK była walka o niepodległość Polski poprzez działania sabotażowe, dywersyjne i partyzanckie oraz przygotowanie powstania zbrojnego, które miało wybuchnąć w momencie załamania się Niemiec.
Dowódcy AK
Kolejnymi dowódcami AK byli generałowie Stefan Rowecki, Tadeusz Komorowski i Leopold Okulicki. Dwóch z nich, Rowecki i Okulicki, zginęło z rąk okupantów - odpowiednio niemieckiego i sowieckiego.
Struktura organizacyjna Armii Krajowej
Struktura organizacyjna AK opierała się na podziale administracyjnym przedwojennej Polski. Na obszarze poszczególnych województw tworzono okręgi AK, na terenie powiatów - obwody, a w gminach - placówki. Powstawały również większe jednostki zwane obszarami, grupujące po kilka okręgów.
Na początku 1944 roku Komendzie Głównej AK podlegały 4 obszary i 8 okręgów. W skład AK wchodziły też oddziały działające poza granicami Polski, m.in. na Węgrzech i w Niemczech.
Od 1943 roku w ramach AK formowano też większe zwarte jednostki wojskowe - kompanie, bataliony, a później pułki i dywizje.
Liczba żołnierzy
Armia Krajowa była organizacją masową - latem 1944 roku liczyła około 400 tysięcy zaprzysiężonych żołnierzy, w tym prawie 11 tysięcy oficerów i 7,5 tysiąca podchorążych.
Działalność bojowa Armii Krajowej
AK prowadziła regularne działania sabotażowe i dywersyjne przeciwko okupantom niemieckim. Były to akcje małego sabotażu, ale też większe akcje bojowe czy otwarte starcia z siłami policyjnymi i wojskiem.
Żołnierze AK przeprowadzali również odwetowe akcje likwidacyjne wobec konfidentów gestapo, zdrajców oraz szmalcowników. Ważnym elementem była także walka propagandowa i dystrybucja prasy podziemnej.
AK starała się również w miarę możliwości wspomagać powstające w gettach żydowskie organizacje zbrojne, dostarczając im broń i amunicję.
Akcja „N”
Częścią działań AK była prowadzona na szeroką skalę wojna psychologiczna (akcja „N”), wymierzona w morale okupanta niemieckiego. Wykorzystywano w niej ulotki, fałszywe obwieszczenia czy mystyfikacje mające zachwiać wiarą Niemców w zwycięstwo III Rzeszy.
Akcja „Burza” - największy wysiłek Armii Krajowej
Kulminacją wysiłku zbrojnego AK była akcja „Burza”, rozpoczęta zimą 1944 roku, gdy Armia Czerwona przekroczyła przedwojenną granicę polsko-sowiecką. Oddziały AK starały się współdziałać z sowietami w walce z Niemcami, jednak Sowieci traktowali je jak wrogów - rozbrajali i internowali polskich żołnierzy.
Mimo wspólnej walki z Niemcami NKWD rozbrajało i internowało polskie oddziały. Taki los spotkał m.in. oddziały AK walczące o wyzwolenie Wilna w lipcu 1944 roku. Polacy byli aresztowani, rozbrajani, a często nawet rozstrzeliwani.
Do akcji „Burza” włączono również Warszawę, gdzie 1 sierpnia 1944 roku wybuchło Powstanie Warszawskie. Był to największy zryw zbrojny podziemia w okupowanej Europie, w którym wzięło udział ok. 50 tysięcy żołnierzy AK.
Powstanie Warszawskie - kulminacyjny moment walki Armii Krajowej
Powstanie Warszawskie było najważniejszą i najbardziej krwawą bitwą stoczoną przez Armię Krajową. Trwające 63 dni powstanie objęło swym zasięgiem całą Warszawę i wiązało znaczne siły niemieckie.
Niestety, pomimo bohaterstwa i determinacji powstańców, zryw ten zakończył się klęską wobec znacznej przewagi militarnej Niemców. 2 października 1944 roku dowódca AK podpisał kapitulację. Straty po stronie polskiej sięgnęły 20 tysięcy poległych i zaginionych oraz 5 tysięcy rannych.
Powstanie Warszawskie było najważniejszą i najbardziej krwawą bitwą stoczoną przez Armię Krajową. Trwające 63 dni powstanie objęło swym zasięgiem całą Warszawę i wiązało znaczne siły niemieckie.
Niestety, pomimo bohaterstwa i determinacji powstańców, zryw ten zakończył się klęską wobec znacznej przewagi militarnej Niemców. 2 października 1944 roku dowódca AK podpisał kapitulację. Straty po stronie polskiej sięgnęły 20 tysięcy poległych i zaginionych oraz 5 tysięcy rannych.
| Liczba żołnierzy AK biorących udział w Powstaniu Warszawskim | 40-50 tysięcy |
| Czas trwania | 63 dni |
| Straty poległych i zaginionych | 20 tysięcy |
| Liczba rannych | 5 tysięcy |
Klęska Powstania Warszawskiego była ogromnym ciosem dla Armii Krajowej. Zdemoralizowała żołnierzy i uncompromised poważne straty w ludziach oraz sprzęcie. Mimo to AK prowadziła dalsze działania w ramach akcji „Burza” jeszcze przez kilka miesięcy - aż do oficjalnego rozwiązania przez komendanta Okulickiego 19 stycznia 1945 roku.
Represje wobec żołnierzy Armii Krajowej po wojnie
Po zakończeniu wojny żołnierze Armii Krajowej nie doczekali się należnego szacunku i uznania. Zamiast tego spotkały ich szykany i represje ze strony nowych, komunistycznych władz.
Wielu akowców aresztowano i osądzono w pokazowych procesach. Niektórych skazano na karę śmierci. Ci, którzy uniknęli aresztowań, byli inwigilowani i szykanowani przez UB i SB. Sytuacja zmieniła się dopiero po październiku 1956 roku, gdy nastąpiła polityczna odwilż.
W III RP kombatanci AK zaczęli być otaczani należnym szacunkiem i honorowani za patriotyzm oraz poświęcenie. Doczekali się licznych odznaczeń, awansów i podniesienia na wyższe stopnie wojskowe. Zaczęto też masowo stawiać pomniki i tablice upamiętniające żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej.
Podsumowanie
Armia Krajowa odegrała kluczową rolę w walce z okupantami podczas II wojny światowej. Była największą podziemną armią w okupowanej Europie, liczącą w szczytowym momencie nawet 400 tysięcy żołnierzy. Jej głównym celem była walka o wyzwolenie Polski spod okupacji niemieckiej. Kulminacją działań AK było Powstanie Warszawskie w 1944 roku - największy zryw zbrojny ruchu oporu w czasie całej wojny.
Pomimo poniesionej ofiary krwi, po wojnie żołnierze Armii Krajowej spotkali się z brakiem uznania, a nawet represjami ze strony nowych, komunistycznych władz. Doczekali się rehabilitacji i należnego szacunku dopiero po 1989 roku, w wolnej Polsce.
Tagi
Udostępnij
