Urodził się Wiesław Chrzanowski, wybitny polityk, prawnik i działacz społeczny. 20 grudnia 2023 roku mija dokładnie 100 lat od jego przyjścia na świat. Był postacią nietuzinkową, która odegrała istotną rolę w najnowszej historii Polski. Zasłynął z determinacji w walce o niepodległość kraju podczas II wojny światowej, był również więźniem politycznym w czasach PRL. Po transformacji ustrojowej zaangażował się w działalność polityczną, piastując wiele znaczących stanowisk. Jego postać pozostaje wzorem patriotyzmu i niezłomności.
Rodzina Chrzanowskich
Wiesław Chrzanowski urodził się 20 grudnia 1923 roku w inteligenckiej rodzinie o tradycjach patriotycznych. Był synem Wiesława Chrzanowskiego, wybitnego inżyniera i profesora Politechniki Lwowskiej oraz Warszawskiej, a także ministra handlu i przemysłu w rządzie Wincentego Witosa. Ojciec Wiesława odegrał istotną rolę w odbudowie polskiego przemysłu po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku.
Młody Wiesław wychowywał się w domu przesiąkniętym wartościami patriotycznymi, narodowymi i demokratycznymi. Atmosfera tam panująca ukształtowała jego światopogląd i postawę życiową. Od najmłodszych lat był wychowywany w duchu walki o wolną Polskę.
Wiesław miał również młodszego brata Zdzisława, który podobnie jak on zaangażował się w działalność podziemną podczas II wojny światowej. Niestety Zdzisław zginął z rąk hitlerowców na Pawiaku w 1944 roku mając zaledwie 21 lat.
Wpływ rodziny na poglądy
Wychowanie w domu inteligenckim i patriotycznym ukształtowało charakter młodego Wiesława Chrzanowskiego. Wpojono mu idee demokracji, wolności narodu polskiego oraz potrzebę walki o suwerenność kraju. Te wartości stały się fundamentem jego późniejszej działalności konspiracyjnej i politycznej.
Atmosfera panująca w domu Chrzanowskich sprawiła, że Wiesław obok nauki poświęcał się aktywności patriotycznej już od najmłodszych lat. Angażował się w harcerstwo, a później w konspirację niepodległościową podczas wojny. Te doświadczenia ukształtowały go jako człowieka i polityka.
Młodość w czasie II wojny
Lata młodości Wiesława Chrzanowskiego przypadły na okres okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej. Mimo młodego wieku, bo zaledwie 17 lat w chwili ataku III Rzeszy na Polskę, zaangażował się w działalność konspiracyjną.
Już w 1939 roku został przewodniczącym podziemnego Koła Prawników Studentów Uniwersytetu Warszawskiego. W konspiracji działała również jego matka oraz brat Zdzisław. Ten ostatni ponieśle śmierć z rąk hitlerowców na Pawiaku w wieku 21 lat.
Młody Wiesław nie tylko studiował na tajnych kompletach z prawa na UW, ale jednocześnie angażował się w działalność konspiracyjną. Był aktywnym członkiem Stronnictwa Narodowego już jako kilkunastolatek. W 1942 roku wstąpił także do Narodowej Organizacji Wojskowej, a później do Armii Krajowej podczas Powstania Warszawskiego.
„Wiesław Chrzanowski od najmłodszych lat działał w podziemiu niepodległościowym podczas okupacji niemieckiej. Ryzykował życie dla sprawy wolnej Polski będąc ledwie kilkunastoletnim chłopcem."
W konspiracji i powstaniu
Działalność konspiracyjna Wiesława Chrzanowskiego nasiliła się wraz z wybuchem Powstania Warszawskiego 1 sierpnia 1944 roku. Walczył w szeregach Narodowej Organizacji Wojskowej, a później w Armii Krajowej. Został ranny podczas walk o Pałac Staszica pod koniec sierpnia.
Po kapitulacji powstania trafił najpierw do obozu przejściowego w Pruszkowie, a później kontynuował działalność konspiracyjną w ramach Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Współpracował również z Armią Krajową Obywatelską.
W lipcu 1945 roku Wiesław Chrzanowski brał udział w reaktywowaniu podziemnego czasopisma „Wszechpolak”, z którym współpracował już wcześniej. Był także redaktorem konspiracyjnej „Młodej Polski”. Angażował się w działalność wydawniczą nurtu narodowego.
| 1939 | Przewodniczący Koła Prawników UW |
| 1942 | Wstąpienie do NOW |
| 1944 | Udział w Powstaniu Warszawskim |
Konspiracja mimo młodego wieku
Działalność konspiracyjna Wiesława Chrzanowskiego jest tym bardziej imponująca, że prowadził ją będąc bardzo młodym człowiekiem. W momencie wybuchu wojny miał zaledwie 17 lat. Mimo to z pełnym poświęceniem zaangażował się w walkę z okupantem.
Narażał własne życie uczestnicząc w tajnym nauczaniu, kolportażu prasy podziemnej czy w końcu w Powstaniu Warszawskim. Był żołnierzem batalionu „Gustaw” NOW oraz „Harnaś” AK. Jego postawa zasługuje na najwyższe uznanie i szacunek.
Więzienie i działalność opozycyjna
W pierwszych latach Polski Ludowej Wiesław Chrzanowski kontynuował działalność opozycyjną. Zaangażował się w budowę masowego ruchu katolicko-narodowego. W 1948 roku został aresztowany przez komunistyczne władze i skazany na 8 lat więzienia.
Karę odbywał najpierw we Wronkach, a później w Rawiczu. Po 6 latach, w 1956 roku został zwolniony, a następnie zrehabilitowany. Jednak mimo ukończonych studiów prawniczych i aplikacji, przez kolejne dwie dekady władze odmówiły wpisania go na listę adwokatów.
W opozycji demokratycznej działał od połowy lat 70. Był mentorem środowiska Ruchu Młodej Polski. Doradzał też Międzyzakładowemu Komitetowi Strajkowemu w Stoczni Gdańskiej w 1980 roku. Współpracował również z Episkopatem jako członek zespołu informacyjnego przy Prymasie Stefanie Wyszyńskim.
- 6 lat więzienia za działalność opozycyjną (1948-56)
- Odmowa wpisu na listę adwokatów przez 20 lat
- Doradca MKZ i Episkopatu (1980)
Represje i inwigilacja
Komunistyczne władze Polski Ludowej stale represjonowały i inwigilowały Wiesława Chrzanowskiego za jego antysystemową postawę. Pozbawiono go możliwości wykonywania zawodu adwokata. Inwigilowała go również Służba Bezpieczeństwa przez kolejne dekady, czego efektem były późniejsze oskarżenia o rzekomą współpracę z SB.
Te zarzuty całkowicie się nie potwierdziły, ale pokazują, jakim nękaniom i szykanom poddawany był Chrzanowski. Nigdy się jednak nie złamał. Jego postawa budzi najwyższy szacunek i podziw. Był człowiekiem o stalowych nerwach i niezłomnych zasadach.
Założyciel partii i marszałek Sejmu
W 1989 roku Wiesław Chrzanowski był współzałożycielem Chrześcijańsko-Narodowego Zjednoczenia. Został pierwszym prezesem tej partii i kierował nią przez 5 lat do 1994 roku. Pełnił później funkcję przewodniczącego Rady Naczelnej ugrupowania aż do śmierci.
W 1991 roku objął stanowisko ministra sprawiedliwości w rządzie Jana Olszewskiego. W tym samym roku uzyskał mandat posła na Sejm z ramienia Akcji Wyborczej Katolików. Był marszałkiem Izby niższej parlamentu w latach 1991-1993. Zasiadał również w Senacie od 1997 do 2001 roku.
| 1989 | Założenie partii ZChN |
| 1991-93 | Marszałek Sejmu |
| 1991 | Minister Sprawiedliwości |
Aktywność polityczna po 1989 roku
Upadek komunizmu w 1989 roku otworzył przed Wiesławem Chrzanowskim nowy rozdział aktywności politycznej. Był współtwórcą Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa, a przez pierwsze 5 lat stał na jego czele jako prezes.
Objęcie funkcji marszałka Sejmu, a później ministra sprawiedliwości uwiarygodniło jego ugrupowanie na scenie politycznej. Chrzanowski umacniał obecność nurtu narodowego i katolickiego w III Rzeczpospolitej. Jego zasługi dla tego środowiska są nieocenione.
Działalność naukowa i społeczna
Wiesław Chrzanowski był również wieloletnim wykładowcą i profesorem Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Specjalizował się w zagadnieniach etyki życia publicznego i naukach prawnych.
Zajmował się problematyką prawa kanonicznego, ale również angażował w liczne inicjatywy społeczne i obywatelskie. Był autorytetem moralnym, nie tylko w ramach Kościoła katolickiego, ale dla całego nurtu chrześcijańsko-demokratycznego w Polsce.
„Profesor Chrzanowski swoją postawą i działalnością przez całe życie walczył o poszanowanie godności ludzkiej, praw człowieka, demokrację i praworządność.”
Był członkiem licznych instytucji i gremiów zajmujących się kwestiami etyki życia publicznego. Angażował się w debaty dotyczące reformy sądownictwa czy lustracji. Zabiegał o rozliczenie z dziedzictwem PRL i budowę państwa prawa.
Podsumowanie
Wiesław Chrzanowski to postać nietuzinkowa, o niezwykle barwnej biografii. Był człowiekiem wielu talentów - prawnikiem, politykiem, działaczem podziemia niepodległościowego, więźniem sumienia. Jego losy splotły się nierozerwalnie z historią Polski XX wieku.
Od najmłodszych lat zaangażowany był w konspirację niepodległościową, narażając swoje życie. Walczył w szeregach AK i NOW, był ranny w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie komunistyczne represje go nie złamały. Działał w opozycji demokratycznej, doradzał Solidarności.
Po przełomie 1989 roku zaistniał jako lider środowisk chrześcijańsko-narodowych. Był posłem, senatorem, marszałkiem Sejmu i ministrem. Jednocześnie pracował jako wykładowca akademicki. Całe życie poświęcił walce o demokrację, prawa człowieka i suwerenność Polski.
Chrzanowski pozostawił po sobie ogromny, pozytywny ślad w historii ojczystej. Był autorytetem i wzorem do naśladowania dla wielu pokoleń rodaków. Jego postawa patriotyczna i niezłomność zasługują na najwyższe uznanie i szacunek. Pamięć o nim pozostanie na zawsze w sercach Polaków.
Tagi
Udostępnij artykuł
