Armia Krajowa Okręgu Lubelskiego była ważną częścią polskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej. Działała na terenie Lubelszczyzny, prowadząc walkę z okupantem. Na jej czele stali kolejno czterej komendanci. Ostatnim był ppłk Kazimierz Tumidajski, który dowodził akcją "Burza" i wyzwoleniem Lublina w 1944 roku. Wielu żołnierzy AK z tego regionu zasłynęło z odwagi i poświęcenia.
AK na Lubelszczyźnie prowadziła różne działania: od sabotażu po wywiad i pomoc cywilom. Po wojnie wielu jej członków padło ofiarą komunistycznych represji. Dziś pamięć o ich heroizmie jest wciąż żywa.
Najważniejsze informacje:- AK Okręgu Lubelskiego miała czterech komendantów
- Brała udział w akcji "Burza" i wyzwoleniu Lublina
- Znani żołnierze to m.in. Hieronim Dekutowski "Zapora"
- Prowadziła akcje sabotażowe, wywiadowcze i pomocowe
- Po wojnie wielu żołnierzy AK było prześladowanych
- Dziś pamięć o AK jest kultywowana w regionie
Struktura organizacji AK na Lubelszczyźnie
Armia Krajowa na Lubelszczyźnie miała rozbudowaną strukturę organizacyjną. Okręg Lubelski AK obejmował teren przedwojennego województwa lubelskiego, z wyłączeniem powiatów południowych. Podzielony był na mniejsze jednostki - obwody, które odpowiadały powiatom.
Na czele Okręgu stał komendant, który kierował całością działań konspiracyjnych w regionie. Struktura ta umożliwiała sprawne dowodzenie i koordynację działań żołnierzy AK Lubelszczyzny w walce z okupantem.
- Obwód Lublin-miasto (kryptonim "Len")
- Obwód Lublin-powiat (kryptonim "Lublin")
- Obwód Puławy (kryptonim "Przepiórka")
- Obwód Kraśnik (kryptonim "Kram")
- Obwód Chełm (kryptonim "Czata")
Pełny wykaz żołnierzy AK w województwie lubelskim
Lista żołnierzy AK Lubelskie obejmuje tysiące nazwisk odważnych mężczyzn i kobiet. Poniżej przedstawiamy fragment tego wykazu żołnierzy AK Lubelskie, ukazujący różnorodność stopni i przydziałów w strukturach organizacji.
| Nazwisko i imię | Pseudonim | Stopień wojskowy | Przydział | Okres służby |
|---|---|---|---|---|
| Tumidajski Kazimierz | "Marcin" | ppłk | Komendant Okręgu | 1943-1944 |
| Dekutowski Hieronim | "Zapora" | mjr | Dowódca oddziału partyzanckiego | 1943-1947 |
| Piwowarek Stanisław | "Puszczyk" | kpr. | Oddział dywersyjny | 1942-1944 |
| Sobieszczański Jan | "Sęk" | por. | Dowódca plutonu | 1941-1944 |
| Barczuk Stanisław | "Kłusownik" | szer. | Oddział leśny | 1942-1945 |
Czytaj więcej: Co nowego czeka uczestników Marszu Żywych 2024? Ważne zmiany
Najważniejsze oddziały partyzanckie
Oddziały partyzanckie stanowiły trzon sił zbrojnych AK na Lubelszczyźnie. Działały głównie w lasach i terenach wiejskich, prowadząc akcje dywersyjne i sabotażowe przeciwko okupantowi.
Zgrupowania te często zmieniały swoje położenie, unikając wykrycia przez wroga. Ich działalność była kluczowa dla podtrzymania ducha oporu wśród ludności cywilnej.
- Zgrupowanie "Zapory" - dowódca mjr Hieronim Dekutowski
- Oddział "Nerwy" - dowódca por. Czesław Rossinski
- Zgrupowanie "Szarugi" - dowódca por. Tadeusz Kuncewicz
- Oddział "Orła" - dowódca por. Józef Śmiech
- Zgrupowanie "Kmicica" - dowódca por. Stanisław Parzebucki
- Oddział "Korda" - dowódca por. Kazimierz Kudłacz
Kluczowe akcje zbrojne lubelskich oddziałów AK
Żołnierze AK Lubelszczyzna przeprowadzili szereg brawurowych akcji przeciwko okupantowi. Jedną z najbardziej znanych była akcja "Wieniec" w nocy z 7 na 8 października 1942 roku. Oddziały AK wysadziły tory kolejowe wokół Warszawy, paraliżując na kilka dni niemieckie transporty wojskowe.
Inną głośną operacją była akcja "Pensjonat" przeprowadzona 24 maja 1943 roku w Celestynowie. Partyzanci AK z Lubelszczyzny uwolnili wtedy grupę więźniów przewożonych do obozu koncentracyjnego. Akcja zakończyła się pełnym sukcesem, bez strat własnych.
Warto wspomnieć również o akcji "Burza" na Lubelszczyźnie, która rozpoczęła się 21 lipca 1944 roku. Oddziały AK wspierały wtedy nacierającą Armię Czerwoną, jednocześnie ujawniając się jako gospodarze terenu. Niestety, wkrótce potem żołnierze AK z Lubelszczyzny zostali rozbrojeni przez Sowietów.
Nie można pominąć także brawurowej akcji rozbicia więzienia w Biłgoraju 27 września 1943 roku. Oddział por. Tadeusza Kuncewicza "Podkowy" uwolnił wtedy kilkudziesięciu więźniów, zadając znaczne straty Niemcom.
Akcja Burza na Lubelszczyźnie
Akcja "Burza" na Lubelszczyźnie rozpoczęła się 21 lipca 1944 roku. Oddziały AK aktywnie włączyły się w walkę z wycofującymi się Niemcami, wspierając nacierającą Armię Czerwoną.
Kulminacyjnym momentem akcji było wyzwolenie Lublina 23 lipca 1944 roku. Żołnierze AK z Lublina przez kilka dni sprawowali kontrolę nad miastem, zanim zostali rozbrojeni przez Sowietów.
| Data | Miejsce |
|---|---|
| 21 lipca 1944 | Początek akcji "Burza" na Lubelszczyźnie |
| 22-25 lipca 1944 | Walki o Lublin |
| 26 lipca 1944 | Wyzwolenie Puław |
| 29 lipca 1944 | Zajęcie Zamościa |
Losy żołnierzy po zakończeniu wojny
Po zakończeniu II wojny światowej wielu żołnierzy AK z Lubelszczyzny spotkały represje ze strony nowych władz komunistycznych. NKWD i UB przeprowadzały masowe aresztowania, oskarżając ich o "działalność antypaństwową". Wielu trafiło do więzień i obozów pracy, gdzie byli poddawani torturom i wieloletnim wyrokom.
Część członków AK z Lublina zdecydowała się na ucieczkę na Zachód, obawiając się represji. Ci, którzy pozostali w kraju, często musieli ukrywać swoją przeszłość, by uniknąć prześladowań. Niektórzy, mimo grożących im konsekwencji, kontynuowali działalność niepodległościową w strukturach podziemia antykomunistycznego.
Szczególnie trudny los spotkał dowódców AK. Wielu z nich zostało aresztowanych i poddanych pokazowym procesom. Przykładem może być mjr Hieronim Dekutowski "Zapora", który został skazany na śmierć i stracony w 1949 roku.
Ci, którzy uniknęli więzienia, często spotykali się z dyskryminacją w życiu zawodowym i społecznym. Władze komunistyczne starały się wymazać pamięć o AK, przedstawiając jej członków jako "bandytów" i "wrogów ludu".
Mimo represji, wielu byłych żołnierzy AK Lubelszczyzny angażowało się w działalność podziemia antykomunistycznego. Tworzyli oni struktury Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" oraz innych organizacji niepodległościowych.
Działalność ta była niezwykle niebezpieczna i wiązała się z ogromnym ryzykiem. Mimo to, wielu byłych akowców uważało, że to ich obowiązek wobec ojczyzny.
Więzieni i zamordowani
Komunistyczne władze z bezwzględnością rozprawiały się z członkami AK. W więzieniach i aresztach UB stosowano brutalne metody śledcze, łącznie z torturami fizycznymi i psychicznymi.
Wielu żołnierzy AK z Lubelszczyzny zostało skazanych w pokazowych procesach na karę śmierci lub wieloletnie więzienie. Egzekucje często wykonywano potajemnie, a ciała zamordowanych grzebano w nieoznaczonych miejscach.
Jednym z najbardziej znanych miejsc kaźni był zamek lubelski, gdzie przetrzymywano i mordowano wielu członków podziemia niepodległościowego. Do dziś nie udało się ustalić dokładnej liczby ofiar komunistycznych represji.
Wśród zamordowanych znaleźli się m.in. mjr Hieronim Dekutowski "Zapora", kpt. Stanisław Łukasik "Ryś" czy por. Roman Groński "Żbik". Ich heroiczna postawa w obliczu śmierci stała się symbolem niezłomności żołnierzy AK Lubelskie.
Odznaczenia i upamiętnienie
Wielu żołnierzy AK z Lubelszczyzny zostało pośmiertnie odznaczonych za swoje bohaterstwo i poświęcenie. Najwyższym polskim odznaczeniem wojskowym - Orderem Virtuti Militari - uhonorowano m.in. mjr. Hieronima Dekutowskiego "Zaporę" i kpt. Zdzisława Brońskiego "Uskoka".
Krzyż Walecznych przyznano setkom akowców z Lubelskiego za ich odwagę w boju. Wielu otrzymało również Krzyż Armii Krajowej, ustanowiony na emigracji dla upamiętnienia służby w szeregach AK.
W ostatnich latach władze RP przyznały Krzyże Zesłańców Sybiru tym członkom AK z Lublina, którzy przeżyli sowieckie łagry. To symboliczne zadośćuczynienie za lata cierpień i prześladowań.
W Lublinie i innych miejscowościach regionu powstało wiele miejsc pamięci poświęconych żołnierzom AK. Tablice pamiątkowe, pomniki i nazwy ulic przypominają o ich heroizmie.
Szczególnym miejscem pamięci jest Panteon Żołnierzy Wyklętych na cmentarzu przy ul. Unickiej w Lublinie. Spoczywają tam szczątki wielu bohaterów podziemia antykomunistycznego, w tym żołnierzy AK Lubelszczyzna.
Krzyże i medale
Odznaczenia przyznawane żołnierzom AK z Lubelszczyzny mają ogromne znaczenie symboliczne. Stanowią one formę uznania ich zasług i poświęcenia dla ojczyzny.
Wśród najczęściej nadawanych odznaczeń znalazły się Krzyż Armii Krajowej, Medal Wojska oraz Krzyż Partyzancki. Każde z nich ma swoją specyfikę i kryteria przyznawania.
- Order Virtuti Militari - najwyższe polskie odznaczenie wojskowe za wybitne zasługi bojowe
- Krzyż Walecznych - za czyny męstwa i odwagi wykazane w boju
- Krzyż Armii Krajowej - za służbę w szeregach AK
- Medal Wojska - za czyny bojowe w czasie II wojny światowej
- Krzyż Partyzancki - za walkę partyzancką przeciwko okupantom
- Krzyż Zasługi z Mieczami - za zasługi w działalności konspiracyjnej
- Medal "Za udział w wojnie obronnej 1939" - dla uczestników kampanii wrześniowej
- Krzyż Zesłańców Sybiru - dla ofiar sowieckich represji
Źródła archiwalne i dokumentacja
Podstawowym źródłem wiedzy o żołnierzach AK z Lubelszczyzny
Podstawowym źródłem wiedzy o żołnierzach AK z Lubelszczyzny są zasoby Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. Znajdują się tam m.in. akta śledcze i procesowe, dokumenty UB oraz relacje świadków.
Cenne materiały przechowuje również Archiwum Akt Nowych w Warszawie. W zespole akt Delegatury Rządu na Kraj można znaleźć raporty i meldunki dotyczące działalności AK na Lubelszczyźnie.
Warto sięgnąć też do zbiorów Studium Polski Podziemnej w Londynie. Zgromadzono tam dokumenty Komendy Głównej AK, w tym meldunki z Okręgu Lubelskiego.
Cennym uzupełnieniem oficjalnych dokumentów są pamiętniki i wspomnienia żołnierzy AK Lubelskie. Wiele z nich zostało opublikowanych, inne czekają jeszcze na opracowanie w archiwach rodzinnych.
Przy korzystaniu ze źródeł archiwalnych należy zachować krytyczne podejście. Dokumenty UB często zawierają celowe przekłamania, mające zdyskredytować członków podziemia niepodległościowego.
Z kolei wspomnienia i relacje świadków, choć niezwykle cenne, mogą być obarczone subiektywizmem lub zniekształcone przez upływ czasu. Dlatego kluczowe jest konfrontowanie różnych źródeł.
Podsumowanie
Lista żołnierzy AK Lubelskie to świadectwo heroizmu i poświęcenia tysięcy Polaków walczących o wolność ojczyzny. Ich historia jest integralną częścią dziejów Lubelszczyzny i całego kraju.
Poznanie losów żołnierzy AK z Lubelszczyzny pozwala lepiej zrozumieć skomplikowane dzieje Polski w XX wieku. Od walki z niemieckim okupantem, przez tragiczny okres stalinizmu, aż po długą drogę do pełnej niepodległości.
Pamięć o bohaterach AK jest wciąż żywa wśród mieszkańców regionu. Liczne inicjatywy, takie jak rajdy szlakami partyzanckimi czy konkursy historyczne, pomagają przekazywać wiedzę o ich czynach kolejnym pokoleniom.
Badania nad dziejami lubelskiej AK wciąż trwają. Historycy odkrywają nowe fakty, a rodziny żołnierzy AK Lubelszczyzna dzielą się swoimi pamiątkami i wspomnieniami. To żywa historia, która wciąż czeka na pełne opracowanie.
Hołd oddany żołnierzom AK z Lublina to nie tylko obowiązek wobec przeszłości. To także inwestycja w przyszłość - budowanie tożsamości opartej na wartościach patriotyzmu i poświęcenia dla dobra wspólnego.
Niezłomni bohaterowie Lubelszczyzny - dziedzictwo Armii Krajowej
Żołnierze AK Lubelszczyzny zapisali heroiczną kartę w historii Polski. Ich odwaga, poświęcenie i niezłomność w walce o wolność ojczyzny zasługują na najwyższy szacunek i pamięć. Od akcji dywersyjnych przeciw niemieckiemu okupantowi, przez dramatyczną "Burzę", aż po tragiczne losy w okresie stalinowskim - ich historia to opowieść o heroizmie i wierności ideałom.
Lista żołnierzy AK Lubelskie to nie tylko spis członków AK Lublin, ale przede wszystkim świadectwo patriotyzmu i determinacji w dążeniu do niepodległości. Mimo represji, prześladowań i prób wymazania z pamięci, ich dziedzictwo przetrwało. Dziś, dzięki badaniom historycznym i inicjatywom upamiętniającym, możemy lepiej poznać i docenić ich wkład w odzyskanie wolności.
Poznanie losów żołnierzy AK z Lubelszczyzny to nie tylko lekcja historii, ale także inspiracja dla współczesnych pokoleń. Ich postawa uczy nas, że wartości takie jak honor, odwaga i miłość do ojczyzny są ponadczasowe. Pamiętajmy o nich nie tylko podczas rocznic i świąt, ale każdego dnia - budując Polskę, o którą walczyli.
Tagi
Udostępnij artykuł
