Marian Borys, znany jako "Czarny", był polskim żołnierzem podziemia antykomunistycznego. Urodził się 30 lipca 1927 roku w Zabielu. Walczył w szeregach Armii Krajowej (AK) i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW) w latach 1947-1952. Służył pod dowództwem chorążego Hieronima Rogińskiego "Róg". Borys pełnił funkcję sekretarza Komendy Powiatowej NZW w regionie Łukowa. Zginął 12 sierpnia 1954 roku w starciu z komunistycznymi siłami bezpieczeństwa near wsi Zaskrodzie.
Najważniejsze informacje:- Pseudonim: "Czarny"
- Działał w AK i NZW
- Sekretarz Komendy Powiatowej NZW
- Zaufany człowiek Hieronima Rogińskiego
- Zginął w walce z komunistami w 1954 roku
- Uważany za jednego z ostatnich żołnierzy XVI Okręgu NZW
Młodość i początki działalności konspiracyjnej Mariana Borysa
Marian Borys, znany później jako "Czarny", przyszedł na świat 30 lipca 1927 roku w Zabielu, niewielkiej miejscowości w gminie Kolno. Jego rodzina, głęboko zakorzeniona w lokalnej społeczności, od pokoleń kultywowała patriotyczne wartości. Młody Marian dorastał w atmosferze szacunku dla polskiej historii i tradycji, co miało znaczący wpływ na jego późniejsze wybory życiowe.
Lata młodzieńcze Mariana Borysa przypadły na trudny okres II wojny światowej. Okupacja niemiecka, a później sowiecka, ukształtowały jego światopogląd i rozbudziły ducha oporu. Już jako nastolatek angażował się w drobne akcje sabotażowe przeciwko okupantom, co stało się początkiem jego konspiracyjnej działalności.
- 1927 - narodziny w Zabielu
- 1939-1945 - doświadczenia okresu okupacji
- 1945 - pierwsze kontakty z podziemiem niepodległościowym
- 1946 - decyzja o wstąpieniu do Armii Krajowej
- 1947 - rozpoczęcie aktywnej działalności w strukturach konspiracyjnych
Służba w szeregach Armii Krajowej
Marian Borys wstąpił w szeregi Armii Krajowej w 1946 roku, kiedy to organizacja działała już w warunkach konspiracji antykomunistycznej. Jego początki w AK związane były z wykonywaniem zadań łącznikowych i wywiadowczych. Dzięki swojej inteligencji i oddaniu sprawie, szybko zyskał zaufanie przełożonych.
W strukturach AK Marian Borys poznawał tajniki konspiracji i uczył się sztuki przetrwania w warunkach ciągłego zagrożenia. Jego głównym zadaniem było zbieranie informacji o ruchach wojsk sowieckich i działaniach komunistycznego aparatu bezpieczeństwa. Ponadto, angażował się w kolportaż podziemnej prasy i ulotek.
Z czasem, Borys awansował w strukturach AK, obejmując coraz bardziej odpowiedzialne funkcje. Jego oddanie sprawie i umiejętności organizacyjne zostały dostrzeżone przez dowództwo, co zaowocowało powierzaniem mu coraz trudniejszych misji. Ta działalność ukształtowała go jako żołnierza podziemia i przygotowała do późniejszej roli w NZW.
- Okręg: Lublin
- Inspektorat: Radzyń Podlaski
- Obwód: Łuków
- Główne zadania: wywiad, sabotaż, ochrona ludności cywilnej
- Liczebność: ok. 2000 żołnierzy (stan na 1944 rok)
Czytaj więcej: Nowy katalog Urbaniak 2024: najlepsze materace i meble tapicerowane
Działalność w Narodowym Zjednoczeniu Wojskowym
Po rozwiązaniu AK w 1945 roku, Marian Borys nie złożył broni. W 1947 roku wstąpił w szeregi Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, kontynuując walkę o niepodległą Polskę. W NZW przyjął pseudonim "Czarny", pod którym stał się znany w kręgach konspiracyjnych. Jego doświadczenie i oddanie sprawie szybko zostały docenione przez dowództwo.
Marian Borys "Czarny" objął funkcję sekretarza Komendy Powiatowej NZW w regionie Łukowa. Ta rola wymagała od niego nie tylko odwagi, ale także umiejętności organizacyjnych i analitycznych. Odpowiadał za koordynację działań w terenie, utrzymywanie łączności między oddziałami oraz zabezpieczanie dokumentacji organizacji.
| Obszar działania | Powiaty | Kluczowe miejscowości |
|---|---|---|
| Region Łukowa | kolneński, części ostrołęckiego i piskiego | Łuków, Kolno, Ostrołęka, Pisz |
Współpraca z Hieronimem Rogińskim ps. Róg
Kluczowym momentem w działalności Mariana Borysa w NZW było nawiązanie bliskiej współpracy z chorążym Hieronimem Rogińskim, ps. "Róg". Rogiński, doświadczony dowódca, dostrzegł w Borysie potencjał i uczynił go swoim zaufanym współpracownikiem. Razem planowali i przeprowadzali liczne akcje wymierzone w komunistyczny aparat władzy.
Współpraca Borysa z Rogińskim opierała się na wzajemnym zaufaniu i uzupełnianiu się kompetencji. Podczas gdy "Róg" był stratagem i dowódcą polowym, "Czarny" wykazywał się talentem organizacyjnym i analitycznym. Ta symbioza przyczyniła się do skuteczności ich działań i długotrwałego oporu przeciwko komunistom.
- Akcja rozbicia posterunku MO w Kolnie (1949)
- Odbicie więźniów z aresztu UB w Łomży (1950)
- Zasadzka na grupę operacyjną KBW pod Zbójną (1951)
- Akcja propagandowa w czasie wyborów do Sejmu PRL (1952)
Ostatnia walka w Zaskrodziu
12 sierpnia 1954 roku okazał się dniem, który na zawsze zapisał się w historii polskiego podziemia niepodległościowego. Marian Borys "Czarny", wraz z grupą towarzyszy broni, został zlokalizowany przez siły bezpieczeństwa w okolicach wsi Zaskrodzie. Komunistyczne władze, zdesperowane długotrwałym oporem ostatnich oddziałów NZW, skierowały znaczne siły do likwidacji grupy Borysa.
Walka była nierówna od samego początku. Oddział Mariana Borysa, mimo swojego doświadczenia i determinacji, został otoczony przez przeważające siły wroga. "Czarny", wierny swoim ideałom do końca, podjął heroiczną próbę przebicia się przez pierścień okrążenia. W trakcie intensywnej wymiany ognia, Borys został śmiertelnie ranny.
Śmierć Mariana Borysa w Zaskrodziu była symbolicznym końcem zorganizowanego oporu zbrojnego przeciwko komunistycznej władzy w tym regionie. Jego postawa do ostatnich chwil życia - nieugiętość w obliczu przeważających sił wroga - stała się legendą wśród lokalnej społeczności i inspiracją dla kolejnych pokoleń patriotów.
Potyczka w Zaskrodziu miała ogromne znaczenie dla całego ruchu oporu. Była to jedna z ostatnich większych bitew stoczonych przez żołnierzy wyklętych na terenie północnego Mazowsza. Śmierć Mariana Borysa, jednego z ostatnich aktywnych dowódców NZW, symbolicznie zamykała pewien etap w historii podziemia antykomunistycznego.
Mimo tragicznego finału, walka w Zaskrodziu pokazała determinację i oddanie sprawie niepodległości Polski ostatnich żołnierzy wyklętych. Ich postawa stała się fundamentem pamięci o bohaterach podziemia, którzy nie pogodzili się z komunistyczną dominacją.
Znaczenie działalności Mariana Borysa dla podziemia antykomunistycznego
Marian Borys "Czarny" odegrał kluczową rolę w utrzymaniu struktur podziemia antykomunistycznego w regionie Łukowa w niezwykle trudnym okresie lat 1947-1954. Jego umiejętności organizacyjne i zdolności przywódcze pozwoliły na kontynuowanie oporu w czasach, gdy większość oddziałów partyzanckich została już rozbita lub zmuszona do zaprzestania działalności.
Działalność Borysa miała znaczący wpływ na morale lokalnej społeczności. Jego obecność i aktywność oddziału NZW dawały ludziom nadzieję i poczucie, że walka o wolną Polskę nadal trwa. Ponadto, akcje wymierzone w komunistyczny aparat represji osłabiały pozycję nowej władzy i utrudniały pełną sowietyzację regionu.
W strukturach NZW Marian Borys pełnił funkcję sekretarza Komendy Powiatowej, co czyniło go jednym z kluczowych ogniw organizacji w regionie. Jego rola polegała nie tylko na planowaniu i koordynowaniu działań zbrojnych, ale także na utrzymywaniu siatki konspiracyjnej, zapewnianiu łączności i zabezpieczaniu kluczowych informacji organizacyjnych.
Formy upamiętnienia bohatera
Pamięć o Marianie Borysie "Czarnym" jest kultywowana na wiele sposobów. W jego rodzinnej miejscowości Zabiele corocznie odbywają się uroczystości upamiętniające jego życie i ofiarę. Lokalne szkoły organizują lekcje historii poświęcone działalności Borysa i innych żołnierzy wyklętych, przekazując młodemu pokoleniu wiedzę o bohaterach podziemia antykomunistycznego.
W 2018 roku, w ramach ogólnopolskiej akcji "Ocalamy", na cmentarzu w Kolnie odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą Marianowi Borysowi. Inicjatywa ta spotkała się z dużym zainteresowaniem lokalnej społeczności, przyczyniając się do wzmocnienia pamięci o bohaterze. Ponadto, imię Borysa nosi jedna z ulic w Kolnie, co na co dzień przypomina mieszkańcom o jego poświęceniu.
Każdego roku, w rocznicę śmierci Mariana Borysa, w kościele parafialnym w Zabielu odprawiana jest msza święta w jego intencji. Uroczystość ta gromadzi nie tylko rodzinę i mieszkańców, ale także przedstawicieli organizacji kombatanckich i władz samorządowych, podkreślając znaczenie jego ofiary dla lokalnej społeczności.
Miejsca pamięci związane z Marianem Borysem
Najważniejszym miejscem pamięci związanym z Marianem Borysem jest pomnik w Zaskrodziu, upamiętniający miejsce jego ostatniej walki. Obelisk, odsłonięty w 2010 roku, stał się punktem corocznych uroczystości patriotycznych, gromadzących mieszkańców okolicznych miejscowości i przedstawicieli władz.
W Kolnie, rodzinnym mieście Borysa, znajduje się izba pamięci poświęcona żołnierzom wyklętym, w której znaczące miejsce zajmują materiały dotyczące działalności "Czarnego". Ekspozycja ta, utworzona z inicjatywy lokalnych historyków i rodzin żołnierzy podziemia, służy edukacji historycznej i kształtowaniu postaw patriotycznych wśród młodzieży.
| Miejsce pamięci | Lokalizacja | Rok powstania |
|---|---|---|
| Pomnik w miejscu ostatniej walki | Zaskrodzie | 2010 |
| Tablica pamiątkowa | Cmentarz w Kolnie | 2018 |
| Izba Pamięci Żołnierzy Wyklętych | Kolno | 2015 |
Marian Borys "Czarny" - nieugięty bojownik o wolną Polskę
Marian Borys, znany jako "Czarny", był jednym z ostatnich żołnierzy wyklętych, którego życie i działalność stanowią symbol niezłomnej walki o niepodległość Polski. Urodzony w 1927 roku w Zabielu, od młodości angażował się w działalność konspiracyjną, przechodząc drogę od Armii Krajowej do Narodowego Zjednoczenia Wojskowego.
Jako sekretarz Komendy Powiatowej NZW w regionie Łukowa, Borys odegrał kluczową rolę w utrzymaniu struktur podziemia antykomunistycznego w trudnych latach powojennych. Jego współpraca z Hieronimem Rogińskim "Rogiem" zaowocowała szeregiem skutecznych akcji wymierzonych w komunistyczny aparat władzy, podtrzymując ducha oporu wśród lokalnej społeczności.
Heroiczna śmierć Mariana Borysa w walce z siłami bezpieczeństwa 12 sierpnia 1954 roku w Zaskrodziu symbolizowała kres zorganizowanego oporu zbrojnego w regionie. Jego postawa do końca pozostała wierna ideałom, o które walczył, inspirując kolejne pokolenia Polaków. Dziś pamięć o "Czarnym" jest kultywowana poprzez liczne formy upamiętnienia, od pomników i tablic pamiątkowych po lekcje historii w szkołach, utrwalając jego miejsce w panteonie bohaterów narodowych.
Tagi
Udostępnij artykuł
