Nazwa Auschwitz na trwałe wpisała się w historię ludzkości jako symbol niewyobrażalnych zbrodni i cierpienia. Jednak jej geneza i początki sięgają znacznie wcześniej, nim stała się synonimem niemieckiego, nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady. Aby zrozumieć skąd wzięła się ta ponura nazwa, należy cofnąć się do średniowiecznych dziejów miasta Oświęcim i prześledzić losy tej miejscowości na przestrzeni wieków.
Historia miejscowości Oświęcim
Oświęcim to miasto położone w południowej Polsce, nad rzeką Sołą, około 50 km na zachód od Krakowa. Jego historia sięga XIII wieku, kiedy to został założony przez księcia opolskiego Władysława. W średniowieczu Oświęcim, zwany wówczas Osvencim lub Osvecium, był ważnym ośrodkiem handlowym i rzemieślniczym. Należał kolejno do książąt opolskich, cieszyńskich i oświęcimskich. W 1457 roku stał się częścią Królestwa Polskiego. W tym czasie miasto przeżywało okres prosperity gospodarczej. Rozwijały się rzemiosło i handel, lokowano liczne cechy rzemieślnicze. Oświęcim był zamieszkany głównie przez Polaków i Niemców. Sytuacja miasta zmieniła się w XVIII wieku, kiedy w wyniku rozbiorów Polski znalazł się w granicach monarchii Habsburgów. W II połowie XIX wieku Oświęcim wszedł w skład Austro-Węgier i zaczął się intensywnie rozwijać jako ośrodek przemysłowy, zwłaszcza po wybudowaniu Kolei Galicyjskiej.
Początki obozu koncentracyjnego Auschwitz
Kiedy po I wojnie światowej Oświęcim znalazł się w granicach odrodzonej Polski, Niemcy nadal stanowili dużą część mieszkańców miasta. Po agresji Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 roku i wcieleniu tych terenów do III Rzeszy, władze niemieckie zdecydowały o utworzeniu obozu koncentracyjnego Auschwitz na terenie byłych koszar wojskowych na przedmieściach Oświęcimia. Obóz został założony w 1940 roku i początkowo pełnił funkcję obozu dla polskich więźniów politycznych. W 1942 roku Niemcy rozbudowali obóz Auschwitz-Birkenau i przekształcili go w największy niemiecki obóz zagłady, w którym zamordowali co najmniej 1,1 mln osób, głównie Żydów.
Od niemieckiej nazwy Oświęcimia
Niemiecka nazwa obozu Auschwitz wywodzi się bezpośrednio od niemieckiej nazwy miasta Oświęcim - Auschwitz. Niemcy okupujący te tereny zmienili historyczną, polską nazwę miasta na Auschwitz, zgodnie ze swoją polityką germanizacji ziem polskich. Nazistowscy zbrodniarze celowo nadali obozowi nazwę kojarzącą się z polską miejscowością, aby zatrzeć ślady zbrodni i uniemożliwić powiązanie obozu bezpośrednio z III Rzeszą. Mimo to nazwa Auschwitz na zawsze pozostała symbolem niemieckich zbrodni.
Od nazwiska założyciela miasta
Istnieje też hipoteza, że nazwa Oświęcim, zgermanizowana później na Auschwitz, pochodzi od imienia Osventus lub Oswent - założyciela i właściciela średniowiecznej osady targowej, która dała początek miastu. Jego imię miało z czasem przekształcić się w Osvencim, a później Oświęcim. Niemcy z kolei zamienili tę nazwę na Auschwitz. Nie jest to jednak teoria powszechnie akceptowana przez historyków.
Od polskiej nazwy rzeki Soły
Kolejna hipoteza głosi, że nazwa miasta wywodzi się od polskiej nazwy przepływającej przez Oświęcim rzeki Soły, która w języku staropolskim brzmiała Oświęcim lub Oświęcima. Z czasem miano rzeki miało przejść na samo miasto. Jednak również to pochodzenie nazwy Oświęcim budzi kontrowersje wśród historyków.
Oficjalna niemiecka nazwa obozu
Niemiecka polityka zmiany nazw
W okresie II wojny światowej Niemcy systematycznie zmieniali historyczne, polskie nazwy miejscowości na terenach okupowanej Polski na brzmiące po niemiecku. Robili to między innymi po to, by zatrzeć ślady swoich zbrodni. Dlatego nazistowscy zbrodniarze celowo nadali obozowi niemiecką nazwę Auschwitz, zamiast używać polskiego oryginalnego Oświęcim.
Konotacje nazwy "Auschwitz"
Nazwa Auschwitz brzmiąca po niemiecku miała też budzić mniej negatywnych skojarzeń niż gdyby obóz nazwano bezpośrednio jakimś symbolem śmierci czy cierpienia. Niemcy starali się w ten sposób zamaskować prawdziwy, zbrodniczy charakter obozu Auschwitz.
Inne niemieckie nazwy obozów
Podobną politykę nazewnictwa stosowali Niemcy także przy innych obozach koncentracyjnych. Na przykład KL Lublin przemianowali na KL Majdanek, KL Plaszow na KL Krakau, KL Stutthof na KL Danzig. Zacierano w ten sposób ślady, utrudniając powiązanie nazw obozów z niemieckim okupantem.
Ewolucja nazwy na przestrzeni lat
Nazwa obozu w języku polskim
W języku polskim obóz koncentracyjny założony przez Niemców w Oświęcimiu nazywany był początkowo Oświęcimiem, używając oryginalnej, polskiej nazwy miejscowości. Dopiero po wojnie, wraz z upowszechnieniem się niemieckiej nazwy Auschwitz na świecie, w języku polskim również zaczęto powszechnie używać tego określenia.
Zmiany pisowni po II wojnie światowej
Bezpośrednio po wojnie w języku polskim funkcjonowały dwie pisownie niemieckiej nazwy obozu: Auschwitz i Auśvic (transkrypcja fonetyczna). Z czasem ujednoliciła się ona do powszechnej dziś formy Auschwitz. W języku angielskim przyjęła się natomiast forma Oświęcim, stanowiąca angielski zapis polskiej historycznej nazwy miasta.
Upamiętnienie nazwy Auschwitz
Obecnie Auschwitz jest symbolem Holokaustu i jednym z najbardziej rozpoznawalnych miejsc pamięci na świecie. Nazwa ta na trwale wpisała się do historii ludzkości i jest uniwersalnym przesłaniem upamiętniającym ofiary zbrodni nazistowskich. Stała się synonimem ogromu cierpienia i niepojętych zbrodni popełnionych w XX wieku przez reżim Adolfa Hitlera.
Znaczenie nazwy Auschwitz
Symbol Holokaustu
Nazwa Auschwitz stała się jednym z najpotężniejszych symboli Holokaustu i martyrologii narodu żydowskiego. Kojarzy się przede wszystkim z fabryką śmierci i zagłady Żydów w komorach gazowych. Auschwitz jest symbolem niewyobrażalnych cierpień, upodlenia i zniszczenia całej społeczności i kultury, jakich dopuścili się naziści.
Miejsce pamięci ofiar
Nazwa Auschwitz na zawsze pozostanie symbolem męczeństwa setek tysięcy niewinnych ofiar, zamordowanych bestialsko tylko ze względu na pochodzenie. Jest swoistym pomnikiem ku czci pomordowanych i przestrogą, by nigdy więcej nie dopuścić do podobnych zbrodni. Stanowi miejsce żałoby i zadumy nad losem milionów, którzy stracili życie w obozie.
Przestroga przed zbrodniami wojennymi
Auschwitz jest też ponurym mementem, przypominającym całej ludzkości, do czego prowadzi nienawiść, rasizm i militaryzm. Jest ostrzeżeniem przed ideologią zbrodni i przykładem, do czego zdolny jest człowiek odrzucający wartości humanistyczne. Nazwa Auschwitz na zawsze pozostanie symbolem ogromu ludzkiego okrucieństwa i przestrogą, by nigdy więcej nie doprowadzić do podobnych zbrodni wojennych i ludobójstwa.
Podsumowanie
Nazwa Auschwitz ma bogatą i tragiczną historię. Wywodzi się od średniowiecznej osady Oświęcim, którą Niemcy w czasie II wojny światowej przemianowali na Auschwitz. To właśnie ta zgermanizowana nazwa została nadana powstałemu w 1940 roku największemu niemieckiemu obozowi koncentracyjnemu i zagłady. Auschwitz na zawsze pozostanie symbolem niewyobrażalnych zbrodni nazistowskich i Holokaustu. Jednocześnie stanowi miejsce pamięci o ofiarach i przestrogę przed kolejnymi zbrodniami przeciwko ludzkości. Historia tej nazwy pokazuje, jak z pozoru neutralne słowo może nabrać tak tragicznych i ponurych konotacji i na zawsze wpisać się w pamięć świata.
Tagi
Udostępnij artykuł
