Franciszek Toboła (1897-1962) był wybitnym polskim działaczem samorządowym i niepodległościowym. Urodził się w Kąkolewie, w rodzinie o patriotycznych tradycjach. Jego życie to historia niezwykłej służby Polsce. Uczestniczył w powstaniu wielkopolskim i śląskim. Pełnił funkcję burmistrza Mikstatu i prezydenta Piły. Podczas II wojny światowej przeżył gehennę obozów koncentracyjnych Gross-Rosen i Buchenwald.
Najważniejsze informacje:- Pochodził z patriotycznej rodziny - jego dziadek walczył w powstaniu styczniowym
- Walczył na froncie zachodnim I wojny światowej, został ranny pod Verdun
- Aktywnie wspierał działania niepodległościowe, przemycając broń dla powstańców
- Sprawował funkcję burmistrza Mikstatu (1929-1939) i prezydenta Piły (1945-1947)
- Przeżył pobyt w dwóch obozach koncentracyjnych
- Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
Młodość i rodzinne korzenie
Franciszek Toboła przyszedł na świat 19 marca 1897 roku w Kąkolewie. Jego ojciec Antoni pełnił funkcję wójta i prowadził gospodarstwo rolne. Matka Maria, z domu Prałat, zajmowała się domem i wychowaniem dzieci.
Młody Franciszek dorastał w atmosferze patriotyzmu i szacunku dla tradycji. Ukończył szkołę powszechną z wyróżnieniem. Początkowo pracował jako robotnik budowlany.
- Silne wartości patriotyczne przekazywane z pokolenia na pokolenie
- Dziadek - uczestnik powstania styczniowego
- Ojciec - szanowany wójt i lokalny działacz społeczny
- Katolickie wychowanie i przywiązanie do tradycji
Czasy I wojny światowej
W czasie Wielkiej Wojny Franciszek Toboła został wcielony do armii pruskiej. Walczył na froncie zachodnim, gdzie dał się poznać jako odważny żołnierz. Jego służba była naznaczona licznymi niebezpieczeństwami. Mimo trudnych warunków, nigdy nie stracił ducha walki.
Podczas bitwy pod Verdun został poważnie ranny. Spędził kilka miesięcy w szpitalu wojskowym. To doświadczenie znacząco wpłynęło na jego późniejsze życie.
Jak przebiegała działalność powstańcza?
Powstaniec wielkopolski Franciszek Toboła aktywnie włączył się w walkę o niepodległość. Organizował dostawy broni dla powstańców. Brał udział w kluczowych operacjach militarnych.
W czasie powstania wielkopolskiego wykazał się szczególnym męstwem. Dowodził niewielkim oddziałem. Uczestniczył w wyzwalaniu kilku miejscowości.
Jako powstaniec śląski, zaangażował się w działania zbrojne na Górnym Śląsku. Wykorzystał swoje doświadczenie wojskowe. Szkolił młodszych powstańców.
Na Śląsku zajmował się również organizacją zaplecza logistycznego. Koordynował dostawy zaopatrzenia. Utrzymywał kontakty z lokalnymi działaczami niepodległościowymi.
| Powstanie | Działania |
|---|---|
| Wielkopolskie | Dowodzenie oddziałem |
| Wielkopolskie | Przemyt broni |
| Śląskie | Szkolenie powstańców |
| Śląskie | Organizacja logistyki |
Kariera w samorządzie lokalnym
Jako komendant Lublińca, Franciszek Toboła zreorganizował lokalną administrację. Wprowadził skuteczny system bezpieczeństwa publicznego. Nawiązał współpracę z okolicznymi samorządami. Zainicjował szereg projektów infrastrukturalnych.
Funkcję burmistrza Mikstatu objął w 1929 roku. Przez kolejne 10 lat skutecznie zarządzał miastem. Cieszył się dużym poparciem mieszkańców.
W czasie swojej kadencji zrealizował wiele inwestycji miejskich. Doprowadził do rozbudowy sieci wodociągowej. Przyczynił się do rozwoju lokalnej oświaty.
Sukcesy administracyjne w Mikstacie
Burmistrz zainicjował budowę nowego ratusza. Zmodernizował sieć dróg w mieście. Utworzył nowe miejsca pracy w administracji.
Wprowadził nowoczesny system zarządzania finansami miasta. Pozyskał środki na rozwój lokalnej kultury. Wspierał lokalne inicjatywy społeczne.
Gehenna obozowa
Więzień Gross-Rosen Franciszek Toboła trafił do obozu na początku wojny. Niemcy szybko rozpoznali w nim lokalnego działacza. Poddawano go szczególnie brutalnemu traktowaniu.
W Gross-Rosen pracował w kamieniołomach. Wielokrotnie był skazywany na karę śmierci. Dzięki pomocy współwięźniów unikał egzekucji.
Mimo nieludzkich warunków, nie załamał się psychicznie. Wspierał innych więźniów dobrym słowem. Organizował potajemne spotkania podtrzymujące na duchu.
W Buchenwaldzie kontynuował walkę o przetrwanie. Pracował w obozowych warsztatach. Doświadczał regularnych przesłuchań.
Do końca pobytu w obozie zachował godność. Pomagał słabszym współwięźniom przetrwać. Nigdy nie stracił wiary w wyzwolenie.
Droga do wolności
Wyzwolenie przez wojska amerykańskie nastąpiło w 1945 roku. Franciszek Toboła był jednym z nielicznych, którzy przeżyli gehennę obozową.
Po odzyskaniu sił, natychmiast rozpoczął starania o powrót do Polski. Marzył o ponownym zaangażowaniu się w służbę publiczną.
Powojenna działalność
Prezydent Piły Franciszek Toboła objął urząd w październiku 1945 roku. Stanął przed wyzwaniem odbudowy zniszczonego miasta. Skutecznie organizował życie w powojennej rzeczywistości.
Jego prezydentura trwała do maja 1947 roku. Zainicjował odbudowę kluczowych obiektów miejskich. Organizował pomoc dla przesiedleńców.
- Odbudowa infrastruktury miejskiej
- Organizacja administracji miejskiej
- Utworzenie pierwszych szkół powojennych
- Uruchomienie komunikacji miejskiej
- Pomoc w osiedlaniu nowych mieszkańców
Konflikt z władzą ludową
Polska Partia Robotnicza rozpoczęła kampanię przeciwko Franciszkowi Tobole. Sfabrykowano zarzuty o działalność antypaństwową.
Został aresztowany i osadzony w obozie pracy. Po zwolnieniu nie pozwolono mu wrócić na stanowisko.
Spuścizna i upamiętnienie
Działacz niepodległościowy Franciszek Toboła został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Otrzymał awans na stopień podporucznika. W Mikstacie odsłonięto tablicę pamiątkową.
Jego imieniem nazwano ulicę w Mikstacie. W lokalnym muzeum utworzono wystawę poświęconą jego działalności.
| Rok | Wydarzenie |
|---|---|
| 1897 | Narodziny w Kąkolewie |
| 1916 | Ranny w bitwie pod Verdun |
| 1929 | Objęcie stanowiska burmistrza Mikstatu |
| 1945 | Wyzwolenie z obozu Buchenwald |
| 1945-1947 | Prezydentura w Pile |
| 1962 | Śmierć w Częstochowie |
Niezłomny patriota, samorządowiec i bohater wojenny
Franciszek Toboła to postać, która odcisnęła trwały ślad w historii Polski pierwszej połowy XX wieku. Od młodzieńczej walki w powstaniach, przez skuteczne zarządzanie Mikstatem i Piłą, aż po heroiczną postawę w niemieckich obozach koncentracyjnych - jego życie było nieprzerwaną służbą ojczyźnie.
Jako powstaniec wielkopolski i śląski walczył o polskie granice, a jako burmistrz Mikstatu i prezydent Piły odbudowywał lokalną społeczność. Nawet gehenna obozowa w Gross-Rosen i Buchenwaldzie nie złamała jego ducha walki. Mimo prześladowań przez władze komunistyczne, pozostał wierny swoim ideałom.
Historia Franciszka Toboły to świadectwo niezwykłej odwagi, determinacji i patriotyzmu. Jego życie pokazuje, jak jednostka może wpływać na losy lokalnej społeczności, nawet w najbardziej niesprzyjających okolicznościach historycznych.
Tagi
Udostępnij artykuł
