27 stycznia 1945 roku to data przełomowa w historii Polski i całej Europy. Tego dnia żołnierze Armii Czerwonej wkroczyli na teren niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau, kończąc tym samym jego ponad 5-letnią działalność. Wyzwolenie Auschwitz było kulminacyjnym punktem zaciekłych walk na froncie wschodnim, toczonych przez Armię Czerwoną z wojskami hitlerowskimi w końcowym etapie II wojny światowej.
Ofensywa styczniowa Armii Czerwonej na ziemie polskie
Ofensywa styczniowa 1945 roku była ostatnią wielką operacją strategiczną Armii Czerwonej na froncie wschodnim. Rozpoczęła się 12 stycznia potężnym uderzeniem na pozycje niemieckie w rejonie Wisły i Narwi. W pierwszym rzucie uczestniczyły wojska 1 Frontu Białoruskiego pod dowództwem marszałka Żukowa oraz 1 Frontu Ukraińskiego dowodzonego przez marszałka Koniewa. Żołnierze radzieccy przełamali niemiecką obronę na szerokim froncie od Warszawy po Karpaty. Szybkie tempo ofensywy zaskoczyło Niemców, którzy podejmowali desperackie próby powstrzymania natarcia Armii Czerwonej. Jednak przewaga radziecka była zbyt duża. Do połowy stycznia wyzwolone zostały Warszawa, Radom, Kielce i wiele innych miast. Armia Czerwona parła na zachód, zagrażając odcięciem wojsk niemieckich w rejonie Górnego Śląska i Krakowa.
Operacja wiślańsko-odrzańska Armii Czerwonej
Cel operacji
Kolejnym etapem ofensywy styczniowej była operacja wiślańsko-odrzańska, rozpoczęta 14 stycznia. Jej celem było rozbicie silnego zgrupowania niemieckiego broniącego dostępu do Górnego Śląska i południowej Polski. Zamierzeniem dowództwa Armii Czerwonej było odcięcie wojsk wroga na zachodnim brzegu Wisły i Odry, a następnie ich okrążenie i zniszczenie. Zdobycie przyczółków nad Odrą otwierało drogę do ataku na Berlin.
Siły Armii Czerwonej
Do przeprowadzenia operacji wiślańsko-odrzańskiej wyznaczono 1 Front Ukraiński Koniewa w składzie 5 armii ogólnowojskowych, 2 armii pancernej i 2 armii lotniczych. Łącznie siły radzieckie liczyły ponad 1,5 miliona żołnierzy, kilka tysięcy czołgów i dział oraz 3500 samolotów. Była to olbrzymia koncentracja wojsk, zdolna do przełamania silnej obrony przeciwnika.
Przebieg operacji
Uderzenie Armii Czerwonej z zaskoczenia przełamało obronę Niemców na przedpolach Krakowa. Szybki manewr zaczepny wojsk pancernych odciął garnizon niemiecki w mieście. Rozpoczęły się ciężkie walki o Kraków, który Niemcy bronili zaciekle. Jednocześnie inne armie radzieckie forsowały Wisłę i posuwały się w kierunku Górnego Śląska. Pod koniec stycznia 1 Front Ukraiński dotarł do Odry i założył przyczółki na jej zachodnim brzegu. Operacja zakończyła się pełnym sukcesem Armii Czerwonej.
Wyzwolenie Krakowa spod okupacji niemieckiej
Walki o przedmieścia
Kraków był istotnym węzłem komunikacyjnym i ośrodkiem przemysłowym, stanowiącym klucz do obrony Górnego Śląska. Niemcy zgromadzili tam silny garnizon liczący około 20 tysięcy żołnierzy. Miasto otaczały umocnienia polowe i zasieki z drutu kolczastego. Niemcy zamierzali bronić się do ostatniego żołnierza. Walki o Kraków rozpoczęły się 18 stycznia, gdy oddziały radzieckie uderzyły na przedmieścia od północy i wschodu. Przez kilka dni toczyły się krwawe boje o każdą ulicę i dom. Żołnierze Armii Czerwonej stopniowo zaciskały pierścień okrążenia.
Kapitulacja Niemców
Wobec braku perspektyw dalszej obrony i odcięcia od zaopatrzenia, dowódca niemieckiego garnizonu gen. Scherner podjął 22 stycznia rokowania o kapitulacji z gen. Puchowem z Armii Czerwonej. Po dwóch dniach pertraktacji Niemcy skapitulowali. Do niewoli dostało się około 17 tysięcy żołnierzy wraz z całym ciężkim sprzętem. Był to ogromny sukces wojsk radzieckich bez konieczności szturmu i niszczenia zabytków Krakowa.
Wejście Armii Czerwonej do miasta
Rankiem 19 stycznia pierwsze oddziały pancerne Armii Czerwonej wjechały do Krakowa od strony Płaszowa i Rybitw. Na Rynku Głównym żołnierzy radzieckich powitali mieszkańcy miasta kwiatami i łzami radości. Tego samego dnia do Krakowa przybył Konstanty Rokossowski dowodzący 1 Frontem Białoruskim. Oficjalne uroczystości wyzwolenia odbyły się dwa dni później z udziałem władz polskich. Miasto po ponad 5 latach okupacji niemieckiej powróciło do Polski.
Natarcie Armii Czerwonej w kierunku Górnego Śląska
Walki o przyczółki na Odrze
Równolegle do walk o Kraków, inne armie 1 Frontu Ukraińskiego prowadziły natarcie w kierunku Górnego Śląska. Po sforsowaniu Wisły podczas zaciekłych walk zdobyły przyczółki na Odrze w rejonie Opola, Brzegu i Koźla. Był to ogromny sukces, gdyż otwierał drogę do serca uprzemysłowionego Górnego Śląska. Jednocześnie odcięte zostały główne linie zaopatrzenia wojsk niemieckich walczących na południu Polski. Sytuacja Wehrmachtu stawała się coraz bardziej krytyczna.
Wyzwalanie miast Górnego Śląska
W lutym 1945 roku armie Frontu Ukraińskiego ruszyły z przyczółków nad Odrą na Górny Śląsk. Kolejne miasta jak Gliwice, Bytom, Zabrze, Chorzów, Katowice wyzwalano po zaciętych walkach z Niemcami. Wojska radzieckie systematycznie posuwały się na zachód, zdobywając ważne ośrodki przemysłowe i węzły komunikacyjne. Kluczowym miastem był strategiczny węzeł kolejowy w Opolu. Zdobycie go pozwalało na dalsze natarcie w głąb Niemiec.
Likwidacja resztek wojsk niemieckich
Do połowy marca Armia Czerwona opanowała cały Górny Śląsk, docierając do linii Nysy Łużyckiej. Resztki rozbitych dywizji niemieckich wycofywały się w popłochu na zachód. Tylko nielicznym udało się przedrzeć przez radzieckie linie okrążenia. Dla Wehrmachtu była to katastrofa. Utracił ostatni duży okręg przemysłowy dostarczający zaopatrzenie dla frontu. Klęska na Górnym Śląsku przypieczętowała losy wojny.
Wyzwolenie obozu Auschwitz-Birkenau
Znalezienie obozu przez żołnierzy Armii Czerwonej
W miarę posuwania się Armii Czerwonej na zachód, żołnierze radzieccy natrafiali na liczne obozy koncentracyjne. Jednym z nich był rozległy kompleks Auschwitz-Birkenau leżący na obszarze między Krakowem a Katowicami. 27 stycznia 1945 roku pierwsze oddziały 100 Dywizji Strzeleckiej 60 Armii 1 Frontu Ukraińskiego dotarły do Auschwitz. Na własne oczy zobaczyli piekło, jakie stworzyli tam Niemcy.
Uwolnienie więźniów
W Auschwitz-Birkenau w chwili wyzwolenia przebywało około 7 tysięcy wyniszczonych więźniów. Żołnierze radzieccy natychmiast uwolnili ich, udzielając pomocy medycznej i żywności. Niestety wielu było tak osłabionych, że zmarło tuż po wyzwoleniu. Ci, którzy przeżyli, z trudem mogli uwierzyć, że odzyskali wolność. Auschwitz pozostawił na nich traumatyczne piętno do końca życia.
Przejęcie kontroli nad obozem
Po uwolnieniu więźniów, żołnierze radzieccy przejęli całkowitą kontrolę nad obozem. Zastali potworne dowody zbrodni - stosy ubrań, włosów, resztki komór gazowych i krematoriów. Natychmiast aresztowano wszystkich schwytanych esesmanów i personelu obozowego. Rozpoczęto też akcję udzielania pomocy byłym więźniom i zabezpieczania dowodów ludobójstwa dla przyszłych procesów. Wyzwolenie Auschwitz po wielu latach stało się symbolem tryumfu nad nazistowską nienawiścią.
Konsekwencje wyzwolenia Auschwitz i okolic
Pomoc dla byłych więźniów
Po wyzwoleniu Auschwitz najpilniejszym zadaniem była pomoc dla ocalałych więźniów. Wśród 7 tysięcy znalezionych w obozie, większość była bliska śmierci z wycieńczenia i chorób. Żołnierze Armii Czerwonej wraz z polskimi lekarzami zorganizowali punkty żywieniowe, szpitale polowe, transporty sanitarne. Byli więźniowie Auschwitz wymagali wielomiesięcznej rekonwalescencji z powodu głębokich urazów fizycznych i psychicznych.
Świadectwa zbrodni niemieckich
Auschwitz dostarczył przerażających dowodów na niemieckie zbrodnie wojenne. Znalezione dokumenty, zeznania ocalałych, masowe groby i komory gazowe pokazały prawdziwe oblicze hitlerowskiego reżimu. Cały cywilizowany świat był wstrząśnięty okrucieństwem ludobójstwa milionów osób w obozach zagłady. Materiały z Auschwitz posłużyły później do oskarżenia zbrodniarzy hitlerowskich przed Trybunałem w Norymberdze.
Upamiętnienie ofiar Holokaustu
Auschwitz na zawsze pozostał miejscem martyrologii i symbolu Zagłady europejskich Żydów. W 1947 roku na terenie byłego obozu utworzono Pa
Podsumowanie
Wyzwolenie Auschwitz-Birkenau przez Armię Czerwoną 27 stycznia 1945 roku zakończyło najmroczniejszy rozdział historii tego obozu. Była to kulminacja zwycięskiej ofensywy wojsk radzieckich, która ostatecznie rozbiła potęgę III Rzeszy. Choć Niemcy stawiali zacięty opór, przewaga Armii Czerwonej była przytłaczająca. Wyzwolenie Auschwitz i całej południowej Polski umożliwiło dalszy marsz na Berlin i rychłe zakończenie II wojny światowej w Europie. Jednocześnie świat po raz pierwszy zobaczył na własne oczy fabrykę śmierci stworzoną przez hitlerowców. Pamięć o ofiarach Auschwitz pozostanie na zawsze mementem okrucieństwa i barbarzyństwa wojny.
Tagi
Udostępnij artykuł
