Obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau, założony przez hitlerowskie Niemcy w 1940 roku, szybko stał się symbolem niewyobrażalnego okrucieństwa i bezwzględności nazistowskiego reżimu. Był miejscem systematycznej zagłady setek tysięcy ludzi różnych narodowości - Żydów, Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości. Jednak mimo potwornego terroru i przemocy, jakiej doświadczali więźniowie, zdarzały się również przypadki oporu i buntu. Jednym z najbardziej spektakularnych aktów sprzeciwu była pierwsza udana ucieczka z obozu, która miała miejsce w 1940 roku, zaledwie kilka miesięcy po uruchomieniu Auschwitz.
Geneza budowy obozu Auschwitz
Auschwitz powstało z rozkazu Heinricha Himmlera, jednego z najważniejszych przywódców III Rzeszy. W maju 1940 roku, po zajęciu Polski, Niemcy rozpoczęli budowę obozu na terenach wsi Brzezinka (po niemiecku Birkenau), nieopodal miasta Oświęcim. Początkowo był to obóz koncentracyjny dla polskich więźniów politycznych, ale już w 1941 roku stał się centralnym ośrodkiem realizacji hitlerowskiego planu eksterminacji Żydów.
Lokalizacja obozu
Tereny wokół Oświęcimia wybrano ze względu na dogodne połączenie kolejowe i bliskość Wisły, która dostarczała wodę. Położenie na uboczu umożliwiało ukrycie prawdziwego przeznaczenia obozu.
Etapy rozbudowy
Początkowo powstały tylko prowizoryczne baraki, ale już w 1941 roku obóz zaczęto rozbudowywać. Docelowo miał się składać z 3 głównych części: Auschwitz I, Auschwitz II-Birkenau i Auschwitz III-Monowitz.
Warunki bytowe
Więźniowie mieszkali w przepełnionych barakach bez dostępu do urządzeń sanitarnych. Byli niedożywieni i pracowali ponad siły. Reżim obozowy służył całkowitemu wyniszczeniu.
Warunki panujące w obozie
Traktowanie więźniów
Więźniowie byli poddawani nieludzkiemu traktowaniu i terrorowi psychicznemu. Bito ich bez powodu, zmuszano do wyczerpującej pracy. Częste były egzekucje i okrutne kary.
Praca ponad siły
Więźniów wykorzystywano jako niewolniczą siłę roboczą. Musieli pracować ponad ludzkie siły przy rozbudowie obozu i w fabrykach zbrojeniowych. Ciężka praca prowadziła do wyniszczenia.
Głód i choroby
Niedożywienie i fatalne warunki sanitarne powodowały szerzenie się chorób zakaźnych i śmiertelność na masową skalę. Więźniowie umierali z głodu, wycieńczenia i chorób.
Pierwsza udana ucieczka
Plan ucieczki
Plan opracowała grupa polskich więźniów politycznych osadzonych w Auschwitz niemal od początku istnienia obozu. Postanowili oni zbiec przy wykorzystaniu nieuwagi wartowników.
Przygotowania
Uciekinierzy potajemnie gromadzili żywność i cywilne ubrania. Obserwowali również rytm dnia w obozie, aby wybrać najlepszy moment do ucieczki.
Realizacja planu
6 lipca 1940 r. pięciu więźniów zdołało niepostrzeżenie opuścić obóz. Pomogły nieuwaga i lekkomyślność wartowników oraz sprzyjające warunki pogodowe.
Losy uciekinierów
Ucieczka do Generalnej Guberni
Uciekinierzy uciekli w kierunku Generalnej Guberni, unikając głównych szlaków i kryjąc się w lasach. Po kilku dniach dotarli do Krakowa.
Ukrywanie się i zmiana tożsamości
Aby uniknąć dekonspiracji, musieli się ukrywać i zmienić tożsamość. Korzystali z pomocy konspiracji niepodległościowej.
Emigracja i dalsze losy
Część zdołała potem wyemigrować na Zachód. Inni walczyli w polskim ruchu oporu. Niektórzy przeżyli wojnę i opowiedzieli o zbrodniach Auschwitz.
Reakcja władz obozowych
Poszukiwania zbiegów
Niemcy rozpoczęli intensywne poszukiwania zbiegów, obławy i kontrole. Zaostrzono również kontrolę granic Generalnej Guberni, by uniemożliwić dalszą ucieczkę.
Wzmocnienie ochrony
Po ucieczce zwiększono liczebność załogi SS i wzmocniono ochronę perymetryczną obozu. Miało to uniemożliwić kolejne ucieczki.
Represje wobec więźniów
Za ucieczkę więźniowie zostali surowo ukarani -Bitwami i głodem. Pozostali osadzeni również doświadczyli represji w ramach odpowiedzialności zbiorowej.
Znaczenie ucieczki dla ruchu oporu
Przełamanie mitu o nie do pokonania obozie
Ucieczka pokazała, że nawet z tego na pozór nie do pokonania obozu można zbiec, co podniosło morale ruchu oporu.
Nadzieja dla osadzonych
Dla więźniów był to płomyk nadziei, że opór jest możliwy. Ucieczka pokazała, że można pokonać system obozowy.
Inspiracja dla kolejnych akcji
Udana ucieczka zainspirowała innych więźniów do podejmowania prób ucieczek i sabotażu. Stała się symbolem oporu i walki z okupantem.
Podsumowanie
Pierwsza udana ucieczka z Auschwitz w 1940 roku była aktem niezwykłej odwagi i desperacji. Pokazała, że nawet w obliczu potwornego, wydawałoby się nie do pokonania systemu obozowego, możliwy jest opór. Choć Niemcy w odwecie zaostrzyli jeszcze warunki w obozie, to ucieczka stała się symbolem nadziei i inspiracją do działania dla ruchu oporu. Jej bohaterscy uczestnicy, ryzykując życie, udowodnili, że nawet w tak beznadziejnej sytuacji można podjąć walkę z okupantem.
Tagi
Udostępnij
