Obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau to jedno z najbardziej ponurych miejsc w historii ludzkości. To tutaj hitlerowcy z premedytacją i nieludzkim okrucieństwem dokonali masowej zagłady setek tysięcy osób różnych narodowości. Wśród ofiar znalazło się wielu Romów, których los do dziś pozostaje symbolem martyrologii tego narodu. Niniejszy artykuł przybliża historię obozu rodzinnego dla Romów funkcjonującego w ramach kompleksu Auschwitz-Birkenau oraz opisuje okoliczności i procedery eksterminacji tych ludzi.
Historia obozu rodzinnego dla Romów
Wiosną 1943 roku władze III Rzeszy podjęły decyzję o utworzeniu w Birkenau obozu przeznaczonego specjalnie dla Romów. Wcześniej od 1940 roku przedstawiciele tej społeczności trafiali do Auschwitz głównie jako więźniowie indywidualni, jednak w 1943 roku Niemcy zdecydowali się na deportację i eksterminację Romów w sposób zorganizowany. Obóz rodzinny powstał na terenie sektora BIIb Birkenau i składał się z ponad 60 baraków otoczonych podwójnym ogrodzeniem z drutu kolczastego. Romowie zostali odizolowani od reszty więźniów.
Powstanie obozu Birkenau
Decyzja o budowie obozu Auschwitz II-Birkenau zapadła w 1941 roku. Jego powstanie było związane z dynamicznym rozwojem kompleksu obozowego Auschwitz i planami masowej eksterminacji Żydów oraz innych narodowości. Prace budowlane rozpoczęto na przełomie 1941 i 1942 roku. Więźniowie pracowali w dramatycznych warunkach, życie straciło wielu z nich. Stopniowo powstawały baraki, latryny, łaźnie, krematoria. Do Birkenau deportowano pierwszych więźniów.
Decyzja o budowie obozu
Decyzję o utworzeniu obozu Birkenau podjęli w 1941 r. Himmler i Höss. Obozy koncentracyjne miały stać się centrami eksterminacji ludności żydowskiej i innych narodowości uznanych przez hitlerowców za rasowo niepożądane. Birkenau ze względu na swoją wielkość miał odgrywać kluczową rolę w realizacji tego morderczego planu.
Budowa infrastruktury
Prace budowlane były prowadzone chaotycznie i pośpiesznie przez więźniów w dramatycznych warunkach. Powstawały kolejne baraki mieszkalne, łaźnie, latryny, rampa kolejowa. Więźniowie pracowali na granicy wyczerpania, wielu poniosło śmierć podczas budowy.
Pierwsi więźniowie
Do Birkenau zaczęto deportować pierwszych więźniów na przełomie lat 1941/1942. Byli wśród nich polscy więźniowie polityczni, jeńcy radzieccy oraz Żydzi. Traktowano ich w sposób wyjątkowo brutalny i bezwzględny. Wielu z nich zmarło wskutek ciężkiej pracy, głodu i chorób.
Przybycie Romów do obozu
W 1943 roku do obozu rodzinnego w Birkenau trafiła zorganizowana deportacja Romów z krajów europejskich. Szacuje się, że łącznie przez obóz przeszło ok. 23 tys. Romów, w tym ok. 11 tys. dzieci. Romowie byli traktowani w sposób wyjątkowo brutalny i przeznaczeni do eksterminacji.
Deportacje z Europy
W pierwszej połowie 1943 roku Niemcy rozpoczęli masowe aresztowania i deportacje Romów z krajów Europy, m.in. z Austrii, Czechosłowacji, Polski, Belgii, Holandii. Akcja była prowadzona w sposób zorganizowany, całe rodziny były łapane i wywożone do obozów. Transporty przybywały do Birkenau latem 1943.
Warunki w obozie
Romowie zostali umieszczeni w fatalnych warunkach bytowych. W barakach panował straszliwy ścisk, brakowało pożywienia, opieki medycznej, panoszyły się choroby. Romowie byli celem szczególnych szykan ze strony SS-manów i kapo.
Początek eksterminacji
Już latem 1943 r. rozpoczęła się eksterminacja Romów gazem cyklon B w komorach gazowych. Likwidowano całe rodziny, również kobiety i dzieci. Zdrowi mężczyźni byli wykorzystywani jako siła robocza. Akcje gazowania powtarzano aż do sierpnia 1944.
Zagłada Romów w Auschwitz
Obóz rodzinny dla Romów był miejscem planowej i brutalnej eksterminacji tych ludzi. Szacuje się, że zginęło tutaj od 18 do 23 tys. Romów. Procedury uśmiercania były wyjątkowo okrutne, nie oszczędzano kobiet i dzieci.
Procedury eksterminacji
Romów mordowano głównie w komorach gazowych za pomocą cyklonu B. Wcześniej oszukiwano ich, że idą do łaźni. Egzekucje przeprowadzano metodycznie, nieraz paląc jednocześnie po kilka tysięcy ofiar. Ciała palono w dołach lub krematoriach.
Liczba ofiar
Dokładna liczba zamordowanych Romów nie jest znana. Szacunki historyków mówią o 18-23 tys. ofiar. Były to zarówno kobiety, mężczyźni, jak i dzieci. Eksterminację przeżyło zaledwie kilkuset więźniów tego obozu.
Los dzieci romskich
Szczególnie tragiczny był los dzieci romskich. Część z nich zabijano od razu w komorach gazowych. Inne poddawano pseudomedycznym eksperymentom lub wykorzystywano jako tanią siłę roboczą. Niewielu doczekało wyzwolenia obozu.
Upamiętnienie ofiar
Po wojnie podjęto szereg działań mających na celu upamiętnienie romskich ofiar Auschwitz. Na terenie byłego obozu rodzinnego znajdują się miejsca pamięci. Prowadzone są także badania naukowe oraz akcje edukacyjne przybliżające los Romów.
Miejsca pamięci po wojnie
W 1964 r. na terenie byłego obozu rodzinnego odsłonięto pomnik ofiar upamiętniający zamordowanych Romów. W 2001 powstało tu Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście, gdzie prezentowana jest historia Romów.
Badania historyczne
Od lat prowadzone są badania naukowe dokumentujące los Romów w Auschwitz, m.in. ustalające liczbę ofiar czy analizujące mechanizmy eksterminacji tej społeczności. Publikowane są książki i artykuły na ten temat.
Działania edukacyjne
Dla uczczenia pamięci romskich ofiar Auschwitz i zachowania prawdy historycznej podejmowane są liczne działania edukacyjne. Organizowane są lekcje, wystawy, spotkania upamiętniające los tej społeczności i przestrzegające przed powtórzeniem tamtych wydarzeń.
Podsumowanie
Obóz rodzinny dla Romów w Birkenau to jeden z najmroczniejszych rozdziałów w historii Auschwitz. Przez ten obóz przeszło około 23 tysięcy Romów, w tym 11 tysięcy dzieci, deportowanych tu z różnych krajów Europy. Zginęła tu zdecydowana większość z nich w wyniku planowej i brutalnej eksterminacji prowadzonej przez Niemców. Romowie byli mordowani w komorach gazowych bez względu na płeć czy wiek. Do dziś los tej społeczności pozostaje symbolem cierpienia i każe nam pamiętać o ofiarach nazistowskiego reżimu, by podobna tragedia nigdy się nie powtórzyła.
Tagi
Udostępnij
