Obozy koncentracyjne kojarzą się przede wszystkim z masową zagładą Żydów podczas II wojny światowej. Jednak największy z nich - Auschwitz-Birkenau, odgrywał znacznie szerszą rolę w planach eksterminacyjnych nazistowskich Niemiec. Jego historia pokazuje, jak z obozu pracy przeznaczonego głównie dla polskich więźniów politycznych, Auschwitz stał się centralnym ośrodkiem Holokaustu i zagłady ponad 1 miliona ludzi różnych narodowości.
Historia powstania obozu Auschwitz
Kiedy Niemcy napadły na Polskę we wrześniu 1939 roku, szybko zajęły tereny Górnego Śląska wraz z miastem Oświęcim. Już wiosną 1940 roku podjęto decyzję o utworzeniu obozu koncentracyjnego w opuszczonych koszarach polskiej armii niedaleko Oświęcimia. Pierwszy transport ponad 700 polskich więźniów politycznych, głównie inteligentów i działaczy podziemia, przybył do obozu 14 czerwca 1940 roku. Stanowili oni trzon pierwszych więźniów Auschwitz.
Polscy więźniowie polityczni jako pierwsi mieszkańcy obozu
W początkowym okresie istnienia Auschwitz niemal wszyscy więźniowie byli Polakami. Byli to przede wszystkim członkowie polskiej inteligencji oraz osoby zaangażowane w działalność konspiracyjną przeciwko okupantowi. W obozie panowały bardzo ciężkie warunki bytowe, głód, choroby i masowe rozstrzeliwania. Szacuje się, że w 1940 roku Niemcy zamordowali w ten sposób około 1,1 tys. polskich więźniów.
Wykorzystywanie więźniów do pracy
Oprócz eksterminacji, więźniów Auschwitz wykorzystywano również jako tania siłę roboczą. Pracowali oni przy rozbudowie obozu oraz w założonych na jego terenie warsztatach i fabrykach. Ciężka praca w fatalnych warunkach była przyczyną wysokiej śmiertelności.
Medyczne eksperymenty na Polakach
Polscy więźniowie byli również wykorzystywani dopseudo medycznych eksperymentów. Niemieccy lekarze testowali na nich działanie różnych trucizn i bakterii, prowadzili okaleczające zabiegi chirurgiczne. Ofiary tych zbrodniczych eksperymentów ginęły w straszliwych męczarniach.
Rozbudowa infrastruktury Auschwitz
W miarę napływu kolejnych grup więźniów obóz w Auschwitz był stopniowo rozbudowywany. Powstawały nowe baraki, rozwijano linie kolejowe i system krematoriów, aby sprostać rosnącej skali eksterminacji.
Budowa dodatkowych baraków
Pierwotnie w Auschwitz powstało 28 baraków dla więźniów. Jednak wraz z napływem deportowanych, konieczna była rozbudowa obozu. Do końca 1940 roku dobudowano kolejnych 14 baraków, a do 1942 roku ich liczba wzrosła do ponad 300. Mieszkało w nich już ponad 30 tysięcy więźniów w fatalnych, przeludnionych warunkach.
Rozbudowa systemu krematoriów
W miarę jak liczba mordowanych więźniów rosła, istniejące krematoria nie nadążały z paleniem zwłok. Dlatego Niemcy zbudowali nowe, duże krematoria z komorami gazowymi, które umożliwiły eksterminację na skalę przemysłową. Do końca 1942 roku w Birkenau powstały aż 4 nowe krematoria.
Rozwój linii kolejowej
Kluczową inwestycją była również rozbudowa bocznicy kolejowej prowadzącej do obozu. Umożliwiła ona transporty tysięcy ludzi bezpośrednio do Auschwitz. W szczytowym okresie funkcjonowania obozu, codziennie przybywało nim od 3 do 5 pociągów wypełnionych więźniami.
Masowe transporty więźniów do Auschwitz
Od 1942 roku Niemcy zintensyfikowali deportacje do Auschwitz setek tysięcy ludzi z całej okupowanej Europy. Pod koniec wojny łączna liczba więźniów Auschwitz sięgnęła ponad 400 tysięcy.
Transporty więźniów z Polski
Masowe aresztowania doprowadziły do uwięzienia w Auschwitz około 150 tys. obywateli polskich. Byli wśród nich Żydzi, ale także działacze podziemia, jeńcy sowieccy oraz osoby posądzone o pomoc Żydom. Transportowano ich w bydlęcych wagonach, często bez jedzenia i wody.
Transporty Żydów z całej Europy
Od 1942 r. Niemcy rozpoczęli masowe deportacje Żydów z okupowanych krajów Europy. Tylko w 1944 r. przywieziono do Auschwitz ponad 400 tys. Żydów z Węgier, Francji, Holandii, Grecji czy Słowacji. Dla wielu Auschwitz był ostatnim etapem Zagłady.
Warunki panujące w wagonach
W ciasnych, nieogrzewanych wagonach panował nieopisany ścisk, brud i rozpacz. Wielu ludzi umierało jeszcze w trakcie transportu. Po przybyciu do obozu, ciała zmarłych wyładowywano na peron niczym śmieci.
Proces eksterminacji w Auschwitz
Większość deportowanych do Auschwitz Żydów, Polaków i jeńców sowieckich była mordowana w gasowych komorach. Ich ciała palono, a majątek przejmowano dla Rzeszy.
Selekcja przybyłych więźniów
Na rampie kolejowej przeprowadzano selekcję. Osoby stare, chore i nie nadające się do pracy kierowano od razu do komór gazowych. Zdolnych do pracy więźniów kierowano do obozu, gdzie czekały na nich niewolnicza praca i głodowe warunki.
Zagazowanie w komorach gazowych
Więźniów prowadzono do komór gazowych pod pretekstem kąpieli czy dezynfekcji. Tam zamykano drzwi i zabijano gazem - cyklonem B. Ludzie umierali w straszliwych męczarniach, dusząc się i depcząc po sobie w gardłach.
Palenie ciał w krematoriach
Aby zatrzeć ślady zbrodni, ciała zamordowanych palono w piecach krematoryjnych. Proces spopielania zwłok był tak intensywny, że krematoria pracowały non stop przez wiele miesięcy, także w nocy.
Liczba ofiar obozu Auschwitz
Dokładna liczba osób zamordowanych w Auschwitz pozostaje trudna do ustalenia. Szacunki historyków opierają się na różnych źródłach i mówią o co najmniej 1 mln ofiar.
Szacunki historyków
Historycy oceniają, że w Auschwitz śmierć poniosło od 1 do 1,5 mln ludzi. Ginęli głównie Żydzi, ale także Polacy, Rosjanie, Romowie i przedstawiciele innych narodów. Ogromna większość została zamordowana w komorach gazowych.
Dane z dokumentów nazistowskich
Według niemieckich dokumentów obozowych, do Auschwitz deportowano co najmniej 1,3 mln osób, z czego ok. 200 tys. zarejestrowano jako więźniów. Pozostali zostali zagazowani zaraz po przybyciu.
Świadectwa ocalonych więźniów
Ocaleni więźniowie Auschwitz, np. Rudolf Vrba czy Filip Müller, oszacowali na podstawie własnych obserwacji, że w obozie zamordowano ok. 1,5 mln ludzi, w tym głównie ponad 1 mln Żydów.
Znaczenie Auschwitz dla historii Holokaustu
Obóz Auschwitz odegrał kluczową rolę w projekcie Endlösung, czyli planie całkowitej eksterminacji Żydów europejskich.
Symbol masowej zagłady Żydów
Auschwitz stał się symbolem Holocaustu i fabryki śmierci, w której zagazowano co najmniej 1 mln Żydów z całej okupowanej Europy. To ponad 1/6 wszystkich ofiar Holokaustu.
Miejsce kaźni Polaków i jeńców sowieckich
Obok Żydów, w Auschwitz ginęli też polscy więźniowie polityczni, jeńcy sowieccy oraz Romowie. Łącznie ponad 150 tys. Polaków poniosło śmierć z rąk oprawców.
Przykład niemieckich zbrodni wojennych
Auschwitz jest symbolem bestialstwa niemieckich zbrodniarzy wojennych, którzy z premedytacją zbudowali maszynerię śmierci po to, by w bestialski sposób wymordować niewinnych ludzi.
Podsumowanie
Historia obozu Auschwitz pokazuje, jak z obozu pracy dla polskich więźniów politycznych stał się on największym ośrodkiem eksterminacji ludności żydowskiej w okupowanej Europie. W latach 1940-1945 Niemcy zbudowali w Auschwitz ogromny, przemysłowy kompleks zagłady, do którego deportowali i zamordowali co najmniej 1,1 mln osób. Głównymi ofiarami byli Żydzi, ale także Polacy, jeńcy sowieccy i Romowie. Metodyczna, zaplanowana masowa zagłada w Auschwitz na zawsze pozostanie symbolem okrucieństwa nazistowskiego reżimu.
Tagi
Udostępnij
