W czasie II wojny światowej hitlerowskie Niemcy utworzyli na okupowanych terenach Polski sieć obozów koncentracyjnych, w których przetrzymywano i mordowano miliony ludzi. Jednym z największych i najbardziej zbrodniczych był obóz Auschwitz-Birkenau. Był on nie tylko miejscem masowej eksterminacji, ale też symbolem okrucieństwa i bestialstwa nazistowskiego reżimu.
Historia powstania obozu Auschwitz
Utworzenie obozu przez Niemców w 1940 r.
Obóz Auschwitz został założony w 1940 roku w podkrakowskiej miejscowości Oświęcim, która po zajęciu tych terenów przez Niemcy w 1939 roku została przemianowana na Auschwitz. Początkowo funkcjonował jako obóz dla polskich więźniów politycznych. Pierwszy transport dotarł do niego 14 czerwca 1940 roku. Byli to polscy jeńcy, którzy brali udział w kampanii wrześniowej 1939 roku. W ciągu kilku miesięcy liczba osadzonych w Auschwitz wzrosła do 10 tysięcy.
Budowa infrastruktury obozowej
Na przełomie 1940 i 1941 roku Niemcy rozpoczęli rozbudowę obozu - zbudowali ponad 300 obiektów, w tym baraki, łaźnie, kuchnie i krematorium. Powstały też pole karne i ściana śmierci, przy których rozstrzeliwano więźniów. Teren obozu otoczono podwójnym płotem z drutu kolczastego pod napięciem. Strażnikami zostali esesmani. Warunki panujące w obozie były nieludzkie - więźniowie byli bici, głodzeni i zmuszani do niewolniczej pracy.
Rozbudowa na potrzeby zagłady Żydów
W 1942 roku, gdy trwała już zagłada Żydów, część obozu Auschwitz została rozbudowana i przeznaczona specjalnie do ich eksterminacji. Był to obóz Auschwitz II-Birkenau, znajdujący się około 3 km od macierzystego obozu Auschwitz. Zbudowano tam ogromne komory gazowe i krematoria, by jak najszybciej zgładzić transporty deportowanych tu Żydów.
Warunki panujące w obozie
Nieludzkie traktowanie więźniów
Więźniowie w Auschwitz byli traktowani w sposób absolutnie nieludzki. Byli bici, kopani i zmuszani do wyczerpującej pracy. Często padały też ofiarą pseudomedycznych eksperymentów. Strażnicy znęcali się nad osadzonymi dla własnej satysfakcji. Ludzie umierali z głodu, pracując ponad siły przy niewolniczych robotach. Chorych nie leczono.
Głód, choroby i eksperymenty medyczne
Więźniowie otrzymywali minimalne racje żywnościowe, wynoszące około 1000 kcal dziennie. Powodowało to osłabienie organizmu i różne choroby. Szerzył się tyfus i czerwonka. Lekarze SS przeprowadzali na więźniach pseudomedyczne eksperymenty, między innymi zakażając ich chorobami zakaźnymi lub testując na nich nowe leki.
Prace ponad siły i egzekucje
Więźniowie Auschwitz byli zmuszani do niewolniczej pracy w kamieniołomach, przy budowie dróg i rozbudowie obozu. Harowali ponad ludzkie siły, często będąc biciem zmuszani do jeszcze większego wysiłku. Wielu nie wytrzymywało i umierało z wycieńczenia. Inni byli rozstrzeliwani lub wieszani za rzekome przewinienia lub dla "rozrywki" strażników.
Proces zagłady w obozie
Selekcja przybywających transportów
Gdy do obozu docierał transport więźniów, przeprowadzana była selekcja. Osoby stare, chore i słabe kierowano od razu do komór gazowych. Zdolnych do pracy odstawiano do obozu i wykorzystywano jako niewolniczą siłę roboczą. Dzieci w większości zabijano po przybyciu do Auschwitz.
Komory gazowe i krematoria
Komory gazowe i piece krematoryjne działały w Auschwitz na pełnych obrotach, by jak najszybciej dokonać Zagłady. Ofiary gazowano cyklonem B lub spalinami z ciężarówek. Ciała palono w masowych grobach lub krematoriach. Z prochów produkowano nawozy. Cały proces miał charakter fabryczny.
Liczba ofiar wśród więźniów
Szacuje się, że w Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, z czego około 1 mln stanowili Żydzi. Ogółem w obozie zmarło lub zostało zamordowanych około 1,3 mln osób. Była to największa w historii fabryka śmierci. Do dziś Auschwitz pozostaje symbolem Holocaustu.
Ewakuacja obozu i wyzwolenie
Marsze śmierci więźniów w 1945 r.
W styczniu 1945 roku, gdy Armia Czerwona zbliżała się do obozu, Niemcy zarządzili ewakuację Auschwitz. Więźniów popędzono w morderczych marszach śmierci na zachód. Wycieńczeni, chorzy ludzie masowo ginęli po drodze z zimna i głodu.
Wyzwolenie obozu przez Armię Czerwoną
27 stycznia 1945 roku Auschwitz został wyzwolony przez żołnierzy Armii Czerwonej. Zastali oni w obozie tylko około 7 tysięcy ocalałych więźniów. Pozostałe budynki i infrastruktura niemal nienaruszone świadczyły o skali zbrodni popełnionych w tym miejscu.
Ocaleni i procesy zbrodniarzy
Nieliczni ocaleni z Auschwitz zeznawali później na procesach zbrodniarzy hitlerowskich. W 1947 roku w Krakowie skazano na śmierć byłego komendanta Rudolfa Hössa. Inni zbrodniarze z Auschwitz również ponieśli kary, chociaż wielu uniknęło sprawiedliwości.
Dziedzictwo i pamięć o Auschwitz
Muzeum Auschwitz-Birkenau na terenie byłego obozu
Teren byłych obozów Auschwitz i Birkenau jest dziś miejscem Pamięci i Muzeum. Zachowano tu oryginale obiekty, takie jak baraki, ogrodzenia i ruiny krematoriów. Ekspozycje i przewodnicy uświadamiają o rozmiarach zbrodni popełnionych w tym miejscu przez Niemców.
Miejsce masowej zagłady w pamięci świata
Auschwitz-Birkenau, obok Treblinki, Sobiboru i innych obozów zagłady, pozostaje symbolem ludobójstwa dokonanego przez Niemców na narodzie żydowskim. Każdego roku to miejsce odwiedzają setki tysięcy osób, by oddać hołd ofiarom i zachować pamięć o Holokauście.
Symbol ludobójstwa i zbrodni przeciw ludzkości
Obóz Auschwitz-Birkenau stał się symbolem niemieckich zbrodni w czasie II wojny światowej i jednym z najbardziej rozpoznawalnych miejsc kaźni w historii ludzkości. Jest ostrzeżeniem przed nienawiścią i pogardą dla człowieka, które mogą doprowadzić do niewyobrażalnych okrucieństw. Pamięć o Auschwitz pozwala budować lepszą przyszłość.
Podsumowanie
Obóz Auschwitz-Birkenau był miejscem niewyobrażalnych zbrodni i cierpień. To tutaj Niemcy zbudowali największą w historii "fabrykę śmierci", w której zamordowali ponad milion ludzi, głównie Żydów. Więźniów traktowano w sposób nieludzki - bano ich, głodzono i mordowano. Nieliczni przeżyli piekło obozów. Wyzwolenie Auschwitz przez Armię Czerwoną ujawniło światu rozmiary zbrodni popełnionych przez Niemców. Pamięć o tej "fabryce śmierci" pozostaje symbolem Holokaustu i ostrzeżeniem, do jakich czynów prowadzić może nienawiść i pogarda dla drugiego człowieka.
Tagi
Udostępnij
